Salpeter - mineraal, KNO3, rhombisch, zie voor de wijze van voorkomen en ontstaan KALIUMNITRAAT. In de woestijnen van Chili en Peru komt verder als „caliche” het natriumnitraat in dunne, maar zeer uitgestrekte lagen voor. De verwerking der natuurlijke caliche op gezuiverde Chilisalpeter wordt gewoonlijk ter plaatse zelf uitgevoerd. Meestal wordt slechts caliche verwerkt met een NaNO3-gehalte hooger dan 20%.
Zij wordt vóórgebroken tot de grootte van een flinke noot, en dan systematisch in tegenstroom met warm water uitgeloogd in zeer groote vlakke pannen. De warme, heldere loog wordt afgelaten in kristalliseerbakken, waar omstreeks de helft zich afscheidt. De moederloog dient na opwarmen weer voor het uitloogen. Voor de z.g.n. geraffineerde Chilisalpeter wordt de geheele bewerking nog eens herhaald. De moederloog wordt op den duur rijk aan natriumiodaat, dat dan ook een waardevol bijproduct levert (zie JODIUM).
De export van s. uit Chili bedroeg in 1918 omstreeks 2.600.000 ton; vóór den oorlog was Duitschland de grootste consument (rond ⅓); thans is deze markt, dank zij de ontwikkeling der stikstofbinding, vrijwel verloren. Het is te verwachten, dat tegen den tijd, dat de salpetervoorraad van Chili en Peru uitgeput zal zijn (50-100 jaar), de wereld door de kunstmatige stikstofbinding in zijn stikstofbehoefte zal kunnen voorzien. Van de totale consumptie aan Chili-s. ging vóór den oorlog rond ⅘ den weg naar den landbouw, ⅕ diende voor de vervaardiging van salpeterzuur en conversiesalpeter. In de oorlogsjaren is natuurlijk het verbruik voor de bereiding van salpeterzuur ten behoeve der springmiddelen zeer veel hooger geweest. — Een weinig Chili-s. wordt verbruikt door de vleeschconservenfabrieken en de slagers bij het inzouten van pekelvleesch.— Voor alle doeleinden, waarvoor de hygroscopische eigenschappen van de Chilisalpeter een bezwaar zijn, zooals b.v. voor de bereiding van buskruit en vuurwerk, wordt zij overgevoerd („geconverteerd”) in de overeenkomstige kaliumverbinding. Men bereikt dit door dubbele omzetting met kaliumchloride of kaliumcarbonaat, b.v. volgens NaNO3 + KCl ➝ KNO3 + NaCl.
De temperatuursinvloed op de oplosbaarheden van deze vier zouten is zóó, dat uit aequivalente hoeveelheden van de beide eerste zouten met water in de warmte direct NaCl uitkristalliseert. Dit wordt afgescheiden, waarna uit de moederloog bij afkoeling in hoofdzaak de kalisalpeter uitkristalliseert. — Een zeer oude gewinningsmethode der kalisalpeter is die der z.g.n. salpeterplantages in verschillende tropische landen. Men laat daartoe plantaardige afval in den bodem rotten, event. onder toevoeging van houtasch. Na eenige jaren wordt dan de geheele laag aarde uitgetrokken met water, waaruit dan de kali-s. kan worden gewonnen. Ook natuurlijk komt zulke kali-s. hier en daar in den bodem voor, o. a. op Ceylon. In de laatste jaren heeft de Engelsche regeering aan de rationeele gewinning van deze kali-s. (d. w. z. stikstof en kali tegelijk voor den landbouw) veel aandacht gewijd. Het lijkt niet onwaarschijnlijk, dat deze industrie voor Britsch-Indië van groot belang wordt.
