Molecule - kleinste deel eener chemisch samengestelde stof, dat op zichzelf kan bestaan; in chemischen zin is het samengesteld uit atomen van enkelvoudige stoffen of elementen. Ook bij vele elementen, o. a. gassen, bestaan de m. uit twee of meer atomen van het element. Waar de atomen reeds een samengestelden bouw moeten hebben, dienen we ons de m. nog samengestelder te denken. Bij vele beschouwingen wordt hiermede echter geen rekening gehouden.
Zoo kunnen bij vele beschouwingen van de kinethische gastheorie (zie GAS) de m. als volkomen veerkrachtige harde bollen worden beschouwd. Voor verder gaande theorieën is het echter noodzakelijk zich een voorstelling van den bouw van het m. te maken. Analoog aan het atoommodel van Bohr heeft men zich van den bouw van eenvoudige m. (b.v. het m. van waterstofgas) een voorstelling trachten te maken, waarbij het m. als een systeem van zich bewegende positieve en negatieve electronen gedacht wordt; evenwel hebben deze pogingen nog niet tot volkomen bevredigende resultaten geleid. Natuurlijk moet een dergelijk model van het m. ook leiden tot de optische en andere eigenschappen der stof. Voorshands is de hedendaagsche natuurkunde eerst tot het begin der hierop betrekking hebbende onderzoekingen genaderd. — Omtrent de afmetingen der m. heeft de kinetische gastheorie benevens de theorie der capillaire verschijnselen bij vloeistoffen veel licht verspreid. Langs zeer verschillende wegen is men tot het resultaat gekomen, dat die afmetingen bij niet al te samengestelde m. van de orde 10-8 c.M. is. In den allerlaatsten tijd zijn deze resultaten op zeer merkwaardige wijze bevestigd door onderzoekingen van Langmuir over de uitbreiding van olie op water, waarbij hij uitgaat van de onderstelling, dat de aldus verkregen oliehuidjes bij genoegzaam kleine hoeveelheden olie slechts één m. dik zijn, welke onderstelling in overeenstemming blijkt te zijn met de oudere resultaten. — Omtrent het aantal m., dat zich bevindt in een zekere gewichtshoeveelheid eener stof, b.v. in een grammolecule, hebben de nieuwere onderzoekingen zeer nauwkeurige gegevens geleverd, waarmede tevens de massa der m. precies bekend is.
Onderzoekingen omtrent radioactieve verschijnselen, stralingsverschijnselen, bepalingen van de lading van het negatieve electron, benevens metingen van de buiging van Röntgenstralen, hebben het overeenstemmende resultaat geleverd, dat het aantal m. in een grammolecule eener stof 6.1 X 1023 bedraagt. — Veelal wordt aangenomen, b.v. in de theorie der elasticiteit en capillariteit benevens in de kinetische gastheorie, dat de m. krachten op elkaar uitoefenen, bij grooteren afstand aantrekkende, bij kleineren afstand afstootende. Omtrent het ontstaan en de juiste werking dezer krachten verkeeren we vrijwel in het duister. Gepoogd wordt deze krachten tot electromagnetische terug te brengen, doch ook deze onderzoekingen verkeeren pas in het beginstadium. Daarbij worden de m. opgevat als electrische dipolen of quadrupolen (Debye). Bij een kristal moeten de electrische krachten tusschen de positieve en negatieve electronen van naburige atomen met elkaar evenwicht maken. Door hiervan uit te gaan komt Born tot een uitdrukking voor de compressibiliteit van een kristal, die in overeenstemming is met de waarneming.
