Koerland - één der vroegere Russische Oostzeeprovinciën, vormt thans (sedert 1918) met Lijfland de republiek Letland. Het land heeft een oppervl. van ruim 27.000 K.M.2 en een bevolking van ± 800.000, waarvan ¾ Letten, die Luthersch zijn, de rest Russen, Duitschers, Joden en Litauers. Het land is heuvelachtig en rijk aan meren, de kust is een duinenkust, met slechts enkele goede havens, waarvan Libau de voornaamste is. De bevolking is overwegend landbouwend ; verder is van belang veeteelt, en wat industrie betreft, ijzer- en wolindustrie en lederfabricage.
Hoofdstad is Mitau. — Van de oudste gesch. van K. is niets bekend. Reeds bewoond in het neol. tijdperk, vindt men hierin de 13e eeuw de Letten, die dan in aanraking komen met de Zwaardbroeders. ’t Christ., dat in ’t eerste kwart van de 13e eeuw hier gebracht was, gaat te niet na de nederlaag der Zwaartbr. in 1236. Van 1242 af wordt ’t land dan veroverd door de ridders der Duitsche orde, die hier sedert 1263 het wereldl. en geest. gezag in handen heeft. In tegenstelling met de andere landsch. door de D. 0. onderworpen, is hier geen immigratie van Duitsche kolonisten geweest, zoodat op ’t oogenblik nog slechts 7 % van de bevolking Duitsch is. Na ’t verval van de Duitsche orde en de invoering van de Hervorming slaagt Georg Kettler, de meester van de orde in Lijfl. en Koerland, erin zich door den koning van Polen met K. te doen beleenen (1561). Als hertog hebben hij en zijn opvolgers ’t land bestuurd. Het toppunt van bloei bereikte K. onder de regeering van Jacob (1642—1681), die handel en industrie tot ontwikkeling bracht en zelfs handel met de kust van Gambia en in West-Indië liet drijven. Veel werd er gedaan voor onderwijs en ziekenzorg.
Aan dezen bloei kwam een einde tengevolge van den Noorschen Oorlog, waarin Jacob beproefde neutraal te blijven. Onverwachts bezetten de Zweden Mitau en voerden Jacob in gevangenschap weg (1658). ’t Land werd nu ’t tooneel van den oorlog tusschen Zweden en Polen en werd totaal verwoest. Hiervan heeft K. zich niet hersteld. In de 18e eeuw werd de verwarring steeds grooter; de Russ. invloed nam toe en in 1795 werd K. bij ’t Russ. rijk ingelijfd. (Zie WERELDOORLOG). Litt.: Liv-, Estund Kurl. Urkundenbuch (10 B.); Seraphin, Gesch. Livund Kurlandes ; Arbusow, Grundriss der Gesch.
Liv-, Estund Kurlandes ; Schwartz, Kurl. im XIII. Jahrh. (Leipz. 1875); Prutz, Kurlands Deutsche Vergangenheit (Sitz. Ber. Ac. Wiss. Phil. Abt., 1918).
