Kerstfeest - — het Protestantisme kent geen „kerstmis” — is het Christusfeest, de herinnering aan Jezus’ geboorte, die men stelde op 25—26 December. Vroeger werd het als Epiphania gevierd op 6 Januari, den lateren Driekoningendag. Liberius stelde het in 364 op 25 December onder Westelijke (Gallische) invloeden. Daar 25 Maart als dag van de schepping der wereld gold (begin der lente), beschouwde men het ook als den dag van Maria boodschap; daaruit volgde de datum voor het K., dat op die manier meteen een surrogaat werd voor de heidensche feestelijkheden gedurende de 12 nachten van den midwinter (kerstfeest-driekoningen).
In allerlei natuurgodsdiensten vierde men het feit, dat de dagen weer lengden door de overwinning van het licht. De tijd van het Paaschfeest, waarover gegevens in de evangeliën zijn, stond veel eerder vast. Toen het K. in Rome op den nieuwen datum werd gevierd, was het in het O. nog niet in zwang. Toen Basilius de Groote het nog op 6 Jan. vierde, deed zijn broeder Gregorius het in 382 reeds op den nieuwen datum. — Het groen en de mistletoe in Engeland is nog een overblijfsel van het oude heidendom, gelijk er zeer veel K.-gebruiken als volksreligie voortleven. H. Usener, Das Weihnachtsfest, 19102; Reichhardt, W. Ein Volksabend, 1912; A. Meyer, Das W.-fest, 1913; H. Gressmann, Das W.Evangelium, 1914, vgl.
C. Clemen, Theol. Stud. en Krit. (1916), 237 ff.; M. P. Nelson, Studien zur Vorgeschickte des W.-festes. Arch. f. Rel. Wiss. 19 (1918), 50 ff.
