Instantie - 1) aandrang om iets gedaan te krijgen ; men vergel. de uitdrukking instantelijk (met aandrang) iets verzoeken ;
2) behandeling eener zaak voor den rechter. In deze beteekenis onderscheidt men eerste (eerste aanleg) en hoogere instantie (hooger beroep) — Ontslag van inst.: Indien de eischer op den dag, waartegen hij heeft gedagvaard, niet verschijnt, wordt er verstek tegen hem verleend en wordt de gedaagde van de inst. ontslagen en de eischer in de kosten veroordeeld. Deze kan niet tegen dit verstekvonnis in verzet komen, maar, na voorafgaande betaling der kosten van het verstek, opnieuw dagvaarden (76 Rv.). — Afstand der instantie: De eischer kan onder betaling der kosten afst. doen van de inst., nadat de verweerder heeft geantwoord, echter slechts met toestemming van dezen (277 Rv.). Afst. brengt van rechtswege mede, dat alles over en weder in denzelfden staat is teruggebracht, als waarin dé zaak was vóór de dagvaarding (278 Rv., 2018 B. W.) en dat de partij, die afst. heeft gedaan, verplicht is tot betaling der kosten (278 Rv.). — Verval van instantie: Alle inst. vervalt, indien de zaak binnen 3 jaren tijds niet is voortgezet (279 Rv.). De inst. vervalt niet van rechtswege, maar het verval moet door een der partijen worden gevraagd. Zoolang dit niet is gedaan, kan de wederpartij door voort te procedeeren verval voorkomen (281 Rv.). De vervallen-verklaring vernietigt niet de vordering, maar alleen het aangevangen geding; de kosten van het geding worden voor gecompenseerd gehouden (282 Rv.). Bij het opnieuw instellen der actie zijn de partijen over en weder gerechtigd wederom gebruik te maken van de eeden, gerechtel. erkentenissen en verklaringen, door haar in den loop van het vervallen geding afgelegd, en ook van de verklaringen van gestorven getuigen, wanneer daarvan behoorlijke processen-verbaal aanwezig zijn (283 Rv.). Door verval der inst. in hooger beroep verkrijgt het vonnis, waarvan beroep, kracht van gewijsde (284 Rv.). — Absolutie van instantie, zie ABSOLUTIE.
3) (in logischen zin) beteekent i. oorspronkelijk een afzonderlijk geval, waarvan men zich ter weerlegging bedient. Zoo is b.v. het kwikzilver een instantie tegen de algemeene stelling, dat alle metalen vaste lichamen zijn. Later werd de term gebruikt bloot ter aanduiding van een bijzonder geval, of van een voorbeeld ter opheldering. Zie BACON VAN VERULAM.
