Gewichtsthermometer - toestel, door Dulong en Petit gebezigd om de temperatuur te bepalen met behulp van het gewicht aan kwikzilver, dat uit eene buis loopt bij temperatuursverhooging. Daartoe wordt eene wijde buis, die dunner uitloopt en waarvan het dunne uiteinde tweemaal is omgebogen geheel met kwik gevuld bij de temperatuur van b.v. 0° (smeltend ijs). Bevindt er zich P gram kwik in en is het soortelijk gewicht van kwik d, dan is het volume kwik P/d. Brengt men nu de buis op de temperatuur van 100° (damp van kokend water bij 76 c.m. druk), dan zet het kwikzilver zich uit, waardoor kwik uit de buis loopt; stel, dat er p gram uit loopt en dat de uitzettingscoëfficiënt van kwik a is.
Er bevindt zich dan nog slechts P-p gram kwik in de buis, waarvan het volume is P-p/d (1 + 100 a). Verwaarloozen we de uitzetting van de buis, dan zal dit gelijk moeten zijn aan het oorspronkelijke volume P/d waardoor we verkrijgen a = 1 p/100 P-p. Hiermede is de uitzettingscoëfficiënt van kwik gevonden. Wordt nu de g. opnieuw bij 0° geheel met kwik gevuld, en vervolgens tot eene zekere temperatuur t° verwarmd, waarbij we aannemen, dat het gewicht van het uitgeloopen kwik π bedraagt, dan kan hieruit gemakkelijk t worden bepaald, want bij verwaarloozing van de uitzetting der buis, vinden we weer P/d = P-π/d (1 + at), waaruit komt t = 1 π/aP-π. Voor nauwkeurige metingen mag de uitzetting van het glas der buis niet worden verwaarloosd; overigens is deze niet moeilijk in rekening te brengen, zoolang wordt aangenomen, dat het glas zich gelijkmatig uitzet. Met behulp van den g. is het ook mogelijk den uitzettingscoëfficiënt voor vaste stoffen te vinden. Daartoe wordt een lichaam, van de te onderzoeken stof vervaardigd, binnen de wijde buis van den g. gebracht (welke bewerking moet geschieden, vóórdat de buis dichtgesmolten is), waarna deze verder met kwik wordt gevuld. Wordt nu de g. tot eene zekere temperatuur verwarmd en de uitgeloopen hoeveelheid kwik gewogen, dan kan daaruit de uitzettingscoëfficiënt der vaste stof worden bepaald, wanneer zoowel die van kwik als van het glas, waarvan de buis vervaardigd is, bekend zijn.
