Conscience (Hendrik), Vlaamsch novellist, een der grondleggers der Vlaamsche letterkunde, geb. 1812 te Antwerpen als zoon van een Franschen vader en een Vlaamsche moeder, trad in 1830 als vrijwilliger in dienst, waarin hij het tot sergeant-majoor bracht, streed bij Leuven tegen de Nederlanders en werd in dien strijd gewond; na afloop van zijn diensttijd (1836) sloot hij zich bij de Vlaamsche Beweging aan, werd griffier der kunst-academie te Antwerpen, buitengewoon hoogleer. aan de universiteit te Gent (1845), commissaris van het arrond. Kortrijk (1857) en eindelijk conservator aan het nieuw opgerichte museum-Wiertz te Brussel; ook was hij sinds 1867 lid van de Academie van Wetenschappen aldaar, overl. 1883; in hetzelfde jaar was te Antwerpen een gedenkteeken voor hem onthuld geworden. Zijn eerste roman: In het Wonderjaer 1566 (Gent 1837) had dadelijk veel succes en bezorgde hem den steun van den koning; daarna schreef hij een bundel phantastische vertellingen, getiteld Phantasia (1837); grooten roem oogstte hij in met De Leeuw van Vlaanderen (3 dln., 1838), een roman, waarin de strijd der Vlamingen tegen de Franschen in den aanvang der 14de eeuw geschilderd wordt; verder gaf hij nog een 100-tal romans en novellen; van deze zijn in het bijz. te noemen de histor. romans Geschiedenis van Graaf Hugo van Craenhove (1845), Jacob van Artevelde (1849), De Boerenkrijg (1853), Hlodwig en Clothildis (1854); De Kerels van Vlaanderen (1870), Everard 't Serclaes (1874), Simon Turchi of de Italianen te Antwerpen (1859), enz., die alle echter van minder gehalte zijn dan zijn kleine verhalen en schilderingen uit het Vlaamsche leven: Siska van Roosemael (1844), Wat eene moeder lijden kan (1843), Hoe men schilder wordt (1843), Avondstonden (1846), Lambrecht Hensmans (1847), De Loteling (1850), De arme Edelman (1851), Het ijzeren graf (1860), enz.; hij bewerkte ook een geïllustreerde Geschiedenis van België (1845). Ook in Nederland ondervond hij groote waardeering; bij de verschijning van zijn 100sten roman (1881) werd hem van uit ons land een kostbaar album aangeboden, met bijdragen van de voornaamste letterkundigen.
Zijn werken zijn in vele talen vertaald. In 1912 is een groot feest gevierd ter herinnering aan zijn geboortejaar. Zie over hem: Pol de Mont, Hendrik Conscience, zijn leven en zijne werken (1883).
