v., zinnebeeldige verklaring van de getallen, ontstaan uit de opvatting dat getallen symbolische betekenis hebben, d.w.z. verwijzen naar (dikwijls geheime) werkelijkheden in de kosmos.
(e) Tot de opvatting van een getallensymboliek werkten voornamelijk drie motieven mee: het rekenkundig karakter (b.v. ondeelbaarheid), de aanwendbaarheid voor kosmische gegevens en de historische zingeving. In de getallensymboliek, die meestal religieus is, domineerden alom 3, 4, 7, 12, 13 en 40, bij de Indiërs 2, 3, 4 en 7 en bepaalde combinaties daarvan, bij de Babyloniërs 3 en 7, bij de Joden 7 en 12, bij Grieken 3, 9 en 12, bij Indonesische, Afrikaanse en Australische schriftloze volken 4. Bij de Chinezen vormden de oneven en even getallen resp. het yang-en➝in-principe (-vyin yang). De frequentste symbolische getallen zijn 7, 3 en 13.
In het oude Oosten is 7 het getal der totaliteit; de zevengodheid betekende alle góden, de wereld bestond uit zeven landen en ontstond in zeven dagen, een zevenjarige hongersnood is een vreselijke hongersnood, het zevende jaar is het jubeljaar, de zevende hemel de hoogste hemel. Mogelijk gaat deze betekenis van 7 oorspronkelijk terug op de combinatie van 4 windstreken met 3 zich boven elkaar bevindende werelden.
Hetzelfde geldt voor 3, dat in het oude Oosten veelheid, oneindigheid symboliseerde. Het heelal onder leiding van 3 oppergoden wordt gevormd door de hemel-aarde-onderwereld of door hemel-luchtaarde. Universum en mens bestaan uit de driedeling geest-ziel-materie. Vandaar de driedeling van tempels in voorhof, heilige en heiligste en de drievoudige opzegging van formules en gebeden. Een drievoudige vloekof zegenformule is extra krachtig, drievoudig getweernd garen geldt als bijzonder geschikt voor magie. In de heilsverwachting van een »Derde Rijk en de volksbeleving van de Drieëenheid (➝triniteit) schuilt wellicht ook een stuk getallensymboliek.
Dertien was òf ongeluksòf geluksgetal bij de Babyloniërs, Indiërs, Grieken en Azteken. Kenmerkend is dat zowel 3, 7 als 13 ondeelbaar zijn. Verder is 13 ook de som van 6 en 7, twee getallen waarvoor de benamingen zowel in Indo-europese als Semitische talen sterk overeenkomen. Wat de betekenis van 4 in India betreft, kan men wijzen op de 4 Veda’s, 4 standen, 4 levensstadia, 4 meditatietrappen enz.
litt. F.C.Endres, Mystik und Magie der Zahlen (1951); K.Menninger, Zahlwort und Ziffer (2 dln. 2e dr. 1958); W.Roth, Numerical sayings in the OT (1965); B.Taeger, Zahlensymbolik (1970).
