het geheel van wettelijke strafbepalingen op het gebied der belastingen. Belangrijkste bron in Nederland: de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen van 2.7.1959, Stb. 301.
Daarnaast zijn strafbepalingen te vinden in de Algemene Wet inzake de Douane en de Accijnzen van 26.1.1961, Stb. 31, in AMvB’s, ministeriële beschikkingen, provinciale en gemeentelijke belastingverordeningen, enz. In de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (geïnspireerd op de Wet op de Economische Delicten) zijn te vinden: de algemene regels (artt. 72—76); de strafbedreiging (artt. 68—71); en het strafprocesrecht (artt. 77—88). De belangrijkste straffen zijn geldboete en vrijheidsstraf. Combinatie van beide is in tegenstelling tot het gewone strafrecht toegestaan. Ook aan een rechtspersoon e.a. lichamen kan straf worden opgelegd. Culpoze schending van een belastingbepaling is voldoende voor bestraffing; indien opzettelijk begaan, is de strafbedreiging aanzienlijk hoger.
Belastingmisdrijven zijn die delicten waartegen gevangenisstraf is bedreigd, de overige zijn overtredingen. Zowel belastingmisdrijven als -overtredingen worden in eerste aanleg door de rechtbank behandeld.Het fiscale strafprocesrecht wijkt o.a. op de volgende punten van het gewone af: opsporing wordt niet primair door het OM, maar door het bestuur der rijksbelastingen bevorderd middels de gespecialiseerde ambtenaren van de belastingdienst. Hun processen-verbaal gaan naar genoemd bestuur. Dit pleegt het merendeel der zaken administratiefrechtelijk af te doen (zie sepot of transactie). Zijn bijzondere dwangmiddelen nodig of acht het bestuur vervolging geboden (b.v. met het oog op eventuele vrijheidsstraf of ter generale preventie), dan gaat de zaak naar het OM. Dit is niet verplicht te vervolgen. Ziet het niets in de zaak dan gaat deze terug naar het bestuur ter transactie. In geval van vervolging kan een zgn. contactambtenaar (een deskundige van de rijksbelastingdienst) de officier van justitie op de hoogte brengen van de omvang en betekenis van de belastingvoorschriften.
In België kent men geen algemene wet voor regeling van het materieel strafrecht voor alle rijksbelastingen, maar dit soort van bepalingen is in de verschillende wetboeken opgenomen. De sancties lopen derhalve nogal uiteen. Normale sancties zijn geldboete en gevangenisstraf. Sluiting van bedrijf, verbod tot beroepsuitoefening, verbeurdverklaring en aanplakking kunnen voorkomen.
