v., (ook: competitie),
1. vorm van interactie tussen organismen, waarbij ze elkaar ongunstig beïnvloeden (e);
2. mededinging als fundamenteel sociaal proces (e);
3. gelijkgerechtigdheid van schuldeisers, voorrecht; wedijver, mededinging, m.n. in de handel; de concurrenten gezamenlijk.
BIOLOGIE
Concurrentie is het proces dat optreedt als twee of meer individuen van dezelfde soort of van verschillende soorten gezamenlijk aanspraak maken op een beperkte voorraad van gemeenschappelijke levensbehoeften, zodanig dat elk individu gemiddeld van deze voorraad minder verkrijgt dan wanneer het deze voorraad niet met andere individuen hoefde te delen. Concurrentie is dus een vorm van interactie tussen organismen, waarbij zij elkaar indirect, d.w.z. via de voorraad aan levensbehoeften, ongunstig beïnvloeden. Deze levensbehoeften zijn b.v. voedsel, territoria, en nestplaatsen bij dieren, licht en water bij planten. Concurrentie is een van de belangrijkste vormen van de ‘strijd om het bestaan’, en heeft dus voor de theorie van de natuurlijke selectie grote betekenis. Immers, het aantal organismen van een bepaalde soort dat in een bepaald gebied kan leven, is beperkt.
De voortplantingscapaciteit van de meeste organismen is echter veel hoger dan nodig om de sterfte aan volwassen organismen te compenseren. Zonder een enorme sterfte zou dus spoedig overbevolking optreden. Ten dele zal de sterfte (die voornamelijk de onvolwassen organismen betreft) afhankelijk zijn van de eigenschappen van de individuen. De individuen met de gunstigste eigenschappen worden geselecteerd en de individuen die deze eigenschappen niet bezitten, worden geëlimineerd, omdat het maximum-aantal bepaald wordt door de voorraad levensbehoeften: de selectie werkt hier dus door concurrentie. Wanneer de individuen met de gunstigste eigenschappen er niet waren, dan hadden de anderen zich wel kunnen handhaven. Ook speelt concurrentie een belangrijke rol bij de aantalsregulatie. economie. mededinging. sociologie.
Veelal wordt concurrentie in de sociologie beschouwd vanuit een biologisch gezichtspunt. Men verwart dan echter strijd en concurrentie. In de natuur komt de ‘struggle for life’ voor, eindigend met de ‘survival of the fittest’. Concurrentie is echter geen biologische strijd, maar een vorm van sociaal conflict. Max Weber noemde het ‘vreedzame’ strijd, maar die vreedzaamheid is betrekkelijk; beter is gereglementeerde strijd, o.a. via wet, overeenkomst, traditie, scheidsrechter, publieke opinie. De ontwikkeling van de menselijke cultuur is één proces om de strijd met alle middelen in te dammen en te kanaliseren tot concurrentie of wel samenwerking.
Concurrentie tussen politieke partijen b.v., kan overgaan zowel in echte strijd (burgeroorlog) als in samenwerking (coalitie). Concurrentie kan ook opgeheven worden door de vestiging van een monopolie (b.v. een trust). De mogelijke gevaren hiervan voor de consumenten kunnen dan worden tegengegaan door het monopolie te verbieden (anti-trustwetgeving, onverbindenderklaring) of het private monopolie om te zetten in een publiek monopolie (posterijen, energiebedrijven e.d.).
Litt. M. Weber, Wirtschaft und Gesellschaft (1925); M.A.May en L.W.Dobb, Competition and co-operation (1937); J.Huizinga, Homo ludens (1940); J.P.Kruijt, Concurrentie sociologisch beschouwd (in: Sociol. jaarb. IV, 1950); K. Mannheim, Competition as a cultural phenomenon (in: Essays on the sociology of knowledge, 1952); N.Elias, The established and the outsiders (1965); N. Elias, Über den Prozess der Zivilisation (2 dln 2e dr. 1969).
