Structuur die geschikt is om een bepaalde functie uit te voeren maar in een evolutionaire voorouder voor een ander doel geselecteerd werd
De veren van vogels zijn niet primair geselecteerd om behulpzaam te zijn bij het vliegen. Veren kwamen al voor bij dinosauriërs die op de grond leefden. Hun veren waren een seksueel symbool: ze waren geselecteerd omdat dino’s met mooie veren de voorkeur genoten van het andere geslacht. Toen sommige van hen, eerst in glijvlucht, later met bewegingen van de gevederde voorpoten, gingen vliegen, bleken de veren daarbij erg handig te zijn. De veren van de dinosauriërs waren een pre-adaptatie voor de vogelveren. Evenzo is de long van de oervissen een pre-adaptatie voor de zwemblaas van de hogere vissen en het eiwit alfa-lactalbumine van gewervelde dieren een pre-adaptatie voor het melksuiker synthetiserende enzym van de zoogdieren. Het proces waarmee oude structuren ingezet worden voor nieuwe functies wordt “coöptatie” genoemd.
De term pre-adaptatie moet niet opgevat worden in de zin dat de evolutionaire voorouder een structuur had die “bedoeld was” om gebruikt te worden in een nakomeling. Er zit geen doelgerichtheid in de evolutie. Om deze verwarring te voorkomen introduceerden S.J. Gould en E.S. Vrba in 1982 de term “exaptatie”. Zij breidden het begrip uit door ook structuren die in de voorouder nog geen functie hadden onder de term exaptatie te laten vallen. Bijvoorbeeld, de openingen tussen de schedelbeenderen van jonge reptielen dienden geen doel maar bleken bij de zoogdieren van cruciaal belang om baring van jongen door een nauw geboortekanaal mogelijk te maken.
Coöptatie van voorouderlijke structuren voor nieuwe functies is een enorm belangrijk proces in de evolutie van lichaamsvormen.
