Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 19-06-2020

Ichthyologie

betekenis & definitie

Studie van vissen, met name de vergelijkende fysiologie, endocrinologie en ontwikkelingsbiologie

De studie van vissen (Pisces), de soortenrijkste groep van de gewervelde dieren, heeft allerlei aspecten, van aquariumhouderij en aquacultuur tot sportvisserij en visserijbiologie, maar meestal wordt met ichthyologie het laboratoriumonderzoek bedoeld dat zich tot doel stelt stofwisselingprocessen, stress-responsen of voortplantingsgedrag van vissen beter te begrijpen. Ecologisch onderzoek naar wilde vispopulaties (bijvoorbeeld zalm of steur in de grote rivieren) wordt gedaan in het kader van de natuurbescherming, maar dit wordt meestal niet als ichthyologie gezien. Veldstudies van vissen worden vaak samengenomen met die aan amfibieën (herpetologie).

In de visserijbiologie gaat het om geëxploiteerde vispopulaties, met name hun aantalsontwikkeling, grootteverdeling en voedselkeuze en de daaruit af te leiden rekrutering, groei en sterfte. Visserijbiologie is een vorm van toegepaste populatiebiologie en heeft daardoor veel raakvlakken met de ecologie en evolutiebiologie. Bijvoorbeeld het begrip “maximale duurzame opbrengst” uit de visserijbiologie heeft een interpretatie in de logistische groei van populaties zoals bestudeerd in de evolutionaire ecologie.

Omdat vissen het basale bouwplan van de gewervelde dieren vertegenwoordigen illustreren ze veel principes die ook voor zoogdieren gelden, zoals endocrinologische mechanismen, spierfysiologie en stress-responsen. Dit onderzoek wordt aan talloze vissoorten gedaan, waarbij tilapia een veel gebruikte soort is. Zebravis (Danio rerio) heeft zich in de jaren 90 snel ontwikkeld als een modelsoort voor genetica, ontwikkeling en celbiologie, o.a. omdat dit dier relatief gemakkelijk genetisch gemodificeerd kan worden. Zebravis is ook een vaak gebruikt toetsorganisme in de toxicologie.

In ecologische, evolutionaire en gedragsstudies wordt veel gewerkt met guppy (Poecilia reticulata), driedoornige stekelbaars (Gasterosteus aculeatus) en killivis (Fundulus heteroclitus).