Proces waarbij een cel door uitstulpingen een deeltje omsluit dat vervolgens door afsnoering van de celmembraan in een intracellulair blaasje terecht komt
Fagocytose is een verworvenheid van de Eukaryota en dus al een heel oude eigenschap van het leven (1,8 miljard jaar). Bacteriën kennen geen fagocytose omdat ze omhuld zijn door een starre celwand. Bij de eukaryotisering ging de celwand verloren en kon de celmembraan plooien vormen.
Fagocytose is een vorm van endocytose, een term waaronder ook kleinschaliger insluitingen geschaard worden, zoals bijvoorbeeld het naar binnen halen van receptoreiwitten op de celmembraan. Het tegenovergestelde is exocytose.
Fagocytose is de eenvoudigste vorm van eten door heterotrofe organismen. Het wordt door veel eencelligen (ciliaten, amoeben, algen) gepraktiseerd. Bacteriën, microalgen en partikels dood organisch materiaal worden zo naar binnen gewerkt. Het blaasje (vesicula) in de cel ontwikkelt zich tot fagosoom (voedselvacuole), d.w.z. dat er proteases en glucosidases in uitgescheiden worden waarmee het materiaal verteerd wordt. Dit kan gebeuren door fusie van het fagosoom met vesiculae van het lysosomaal systeem. Vaak worden onverteerde restanten uitgescheiden doordat de vesicula weer met de celmembraan versmelt. Eencelligen die fagocytose uitvoeren kunnen meestal ook pseudopodia (cytoplasma-uitlopers) vormen waarmee ze zich amoeboïd (kruipend als een amoebe) voortbewegen.
Cellen die fagocytose vertonen zien we ook bij ongewervelde dieren, met name in de darm. Het is de meest oorspronkelijke manier van voedselopname. De situatie dat het voedsel in het lumen van de darm verteerd wordt door enzymen is als een latere ontwikkeling te zien.
Fagocytose en amoeboïde voortbeweging zijn cruciale eigenschappen voor cellen van het immuunsysteem. Specifieke celtypes, bijv. macrofagen, kunnen door fagocytose bacteriën of onderdelen van cellen die apoptose hebben ondergaan, opruimen.
