Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Verdedigingswerken in Hellevoetsluis

betekenis & definitie

Verdedigingswerken. Een rond 1630 opgeworpen redoute werd ten gevolge van de Tweede Engelse Oorlog (1665-'67) vervangen door een hoornwerk en vier bastions volgens het Oudnederlandse stelsel.

In 1697-1715 moderniseerde men de verdedigingswerken naar plannen van kolonel Charles De Puy de l'Espinasse. Daarbij bleven de twee noordelijke bastions gespaard en werden de twee zuidelijke vervangen door vier bastions met tussengelegen courtines volgens het Nieuwnederlands stelsel.

Om de havenmond werd een nieuw, ruimer hoornwerk aangelegd. In het noorden liggen het Hollands Bolwerk (Bastion IV) en het Ridderschapsbolwerk (Bastion V).

In dat laatste later tot ‘Revolutiebolwerk’ herdoopte bastion staat een bijna vierkant kruithuis uit circa 1665 met tentdak en ingangsportaal. Vlakbij bevindt zich een langgerekte loods voor de opslag van schietkatoen uit circa 1865.

De enige toegang tot de vesting was de tussen deze bastions gelegen Brielse Poort (circa 1774), die in 1885 werd vervangen door de huidige coupure. Aan de oostzijde van de vesting liggen het Uniebolwerk (Bastion VI), het Rotterdams Bolwerk (Bastion VII) en bij de havenmond het Oostelijk halve Hoornwerk (Bastion VIII).

Aan de westzijde bevindt zich het Coninckx Bolwerk (Bastion III). Bastion VI heeft een in 1857 toegevoegd bomvrij logies met hospitaal en wachthuis.

Nadat Hellevoetsluis in 1880 werd opgenomen in de ‘Stelling van de Monden der Maas en van het Haringvliet’ voegde men het Westelijke halve Hoornwerk (Bastion I) en het Haarlems Bolwerk (Bastion II) samen tot een westfront met één grote kustbatterij. In de zuidelijke bekledingsmuren van het hoornwerk zitten zandstenen reliëfs met teksten (1696 en 1699).

Uit 1881 dateren de op bastion II gebouwde grote bomvrije kazerne ‘Haerlem’ en het bomvrije projectielenmagazijn met vijf kruitkamers.De nabij de oostelijke beer gebouwde smalle voetbrug over de gracht (Kippenbrug) naar de koopvaardijhaven is uit 1870. Vooral aan de westzijde maar ook bij de mond van de koopvaardijhaven staan nog diverse van de daar in 1942-'43 door de Duitsers gebouwde bunkers. Het oostelijke deel van de vesting heeft men in 1926 opgeheven, het westelijke deel in 1957.