Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 25-07-2017

De R.K. kerk H.H. Martelaren van Gorcum in Brielle

betekenis & definitie

De R.K. kerk H.H. Martelaren van Gorcum (De Rik 5) aan de zuidwestrand van Brielle is een forse bedevaartkapel met aangrenzende overdekte omgang.

Het hier in 1403 gestichte regulierenklooster van Rugge werd in april 1572 door de Watergeuzen geplunderd. Op 9 juli 1572 werden negentien vanuit Gorinchem hierheen overgebrachte rooms-katholieke geestelijken door de Watergeuzen opgehangen en ter plekke begraven. Deze Martelaren van Gorcum werden in 1675 zalig en in 1867 heilig verklaard. Op het zogeheten Martelveld, aangekocht in 1865, vond men stoffelijke resten bij opgravingen in 1877. Na de bouw van een eerste houten noodkerk in 1880 groeide de plek uit tot een bedevaartsoord.

Een bijbehorende houten omgang werd in 1912 vervangen door de huidige, in gewapend beton uitgevoerde carré-vormige omgang met afgeschuinde hoeken, gebouwd door de N.V. Industriële Maatschappij F.J. Stulemeyer & Co. uit Breda. In het midden ligt de voormalige visvijver van het klooster, bekend als de ‘Heilige Put’. Ter plaatse van het martelarengraf staat een achtzijdig ciborium met koepel en buitenaltaar (1921-'26), ontworpen door J. Stuyt en met beeldhouwwerk door J. Oosterman. De houten kapel maakte in 1931-'32 plaats voor de huidige eenbeukige kerk met hoger koor, naar een traditionalistisch ontwerp van H.P.J. de Vries. De topgevel van het koor is voorzien van een reeks klimmende rondboogvensters. Het kerkdak wordt inwendig gedragen door zeven grote, dwars geplaatste, bakstenen spitsbogen. Tot de kerkinventaris behoren een wit marmeren hoofdaltaar en twee neogotische zijaltaren (alle 1880), een schilderij van K.F. Philipeau met als onderwerp de Martelaren (1882) en een door J.E. en L. Brom vervaardigde vergulde bronzen reliekschrijn met de beenderen van de martelaren (1922).