Uit het begin van de 17de eeuw dateert een aantal diepe huizen met een rijk versierde voorgevel in maniëristische vormen. Het rond 1615 gebouwde huis Oude Singel 72 van stadsmetselaar Hendrik Cornelisz van Bilderbeeck is uitgevoerd met een kleine trapgevel, maskerstenen en cartouches (gerestaureerd 1888).
Van Bilderbeeck was mogelijk ook betrokken bij de bouw en verbouwing van andere huizen, zoals het in oorsprong 16de-eeuwse huis Pieterskerkgracht 9, dat in 1619 werd vergroot en voorzien van een gevel met natuurstenen banden en een bekronende attiek. In 1689 volgde een uitbreiding met een lagere aanbouw met toegangspoortje.
Voorts Breestraat 56, waarvan de gevel uit circa 1625 (gerestaureerd 1950) een middentop met natuursteenversieringen heeft, en Rapenburg 129 uit 1630 (cartouche) met zandstenen elementen en een in 1890 vernieuwde geveltop. Een bronzen plaquette boven de ingang herinnert aan de onderwijshervormer W.
Haanstra († 1925). Uit circa 1600 dateren ook de huizen Breestraat 51, met een in- en uitgezwenkte gevel, en Vliet 9.Veel 17de-eeuwse huizen hebben een trapgevel, vaak met ontlastingsboogjes boven de vensters en met natuurstenen banden, blokken en afdekplaten.
Karakteristieke voorbeelden zijn Steenschuur 11 en Steenschuur 13 uit circa 1630. Eenvoudiger uitgevoerd zijn Hogewoerd 35, Lange Mare 110, Papengracht 21, Vliet 14, Galgewater 8 (met overbouwde zijgang uit 1615) en Galgewater 12. Rapenburg 37 en 39 zijn gebouwd rond 1625, ter plaatse van de overkluisde middeleeuwse Roomgracht, en de huizen Rapenburg 47-49 verrezen in 1656 naar ontwerp van Willem Wijmoth. Uit dezelfde tijd dateren de rijzige wevershuizen Langestraat 10-14, Kloksteeg 2 en Hooigracht 48 en 48a; de laatste twee zijn voorzien van maskersluitstenen. Sommige trapgevels zijn gesausd, zoals die met maskersluitstenen van Noordeinde 24 (1671), gebouwd door meestertimmerman Jacobus Aerdenstoff, en die van Langebrug 93, Nieuwsteeg 41 en Hogewoerd 138 (met zandstenen ornamenten en een halfronde geveltopbekroning). Van de 17de-eeuwse huizen met een opslagruimte op de zolder en vliering hebben enkele nog de oorspronkelijke trapgevel met kruisvensters en pakhuisdeur op de zolder, zoals Herengracht 82 (1660), het woonhuis van bouwmeester Jan Jansz Pety, en ook Hooigracht 5-7, Levendaal 153, 157-161, en 165 en Hogewoerd 167-169.
Opvallend hoge treden hebben de trapgevels van Turfmarkt 10 (1651) en Noordeinde 35, die stilistisch de overgang tonen naar de classicistische halsgevels van Rapenburg 29 en 31 uit 1664. De laatste werd mogelijk gebouwd naar ontwerp van Willem van der Helm voor de hoogleraar geneeskunde Franciscus de le Boer Sylvius. De halsgevels van Herengracht 14 en Haarlemmerstraat 174 (1679) zijn voorzien van gebeeldhouwde klauwstukken. Iets ouder zijn de halsgevels bij Langebrug 85 (1642), met een zandstenen top gebouwd naar plannen van Pieter Gerritsz van der Speck, en Oude Singel 58.
Kort na het midden van de 17de eeuw kwamen verschillende forse huizen met een gevel in classicistische stijl tot stand, waarbij een aantal compositieschema's zijn te onderscheiden. Eén schema vertegenwoordigt de brede gevel met een kolossale ionische orde, waarbij de pilasters vanaf een laag basement over twee bouwlagen doorlopen. Voorbeelden hiervan tonen Rapenburg 2 uit circa 1638 en Rapenburg 48 uit 1640; beide zijn gebouwd naar plannen van Arent van 's-Gravesande. Een tweede veelvuldig toegepast schema is de gevel met pilasters boven een hoge onderbouw (tegenwoordig veelal met winkelpui). Een dorische pilastergevel hebben Lange Mare 70 en Haven 40 en 42, alle uit circa 1645. Opvallend zijn de gevels van het zeer smalle huis Nieuwstraat 49 (1650) en het buurpand Nieuwstraat 51-53, uitgevoerd met dorische pilasters en zandstenen strekken met festoenen en gevleugelde engelenkop boven de vensters.
De van ionische pilasters voorziene gevels van Rapenburg 34-38 zijn gebouwd in 1645-'51 naar ontwerp van Arent van 's-Gravesande. Samen vormen zij één compositie, waarbij de nadruk ligt op de middelste gevel met fronton en natuurstenen pilasters. Lakenkoopman Abraham Hennebo liet in 1652 naar een ontwerp van Van 's-Gravesande de gevel met ionische pilasters bouwen van Breestraat 139. De met zeer ranke ionische pilasters uitgevoerde gevels van Rapenburg 51-57 zijn in 1651-'53 tot stand gekomen naar plannen van Willem Wijmoth. Meer uitgewogen is diens ontwerp voor de kort daarop gebouwde panden Rapenburg 41-45, waarvan het middelste een fronton en natuurstenen ionische pilasters heeft. Andere voorbeelden van diepe huizen met een ionische pilastergevel zijn Koornbrugsteeg 1, Papengracht 32, Rapenburg 4 (met later toegevoegde attiek) en Rapenburg 10, alle uit circa 1665.
De gevel met corinthische pilasterstelling van Rapenburg 40 werd rond 1660 opgetrokken, mogelijk naar ontwerp van Willem van der Helm. Meer symmetrisch is het door hem ontworpen brede huis Rapenburg 6 (1668) met een rustica-basement en pilasters met romanokapitelen (volgens het ordeboek van Scamozzi) De neoclassicistische ornamenten in het fronton zijn rond 1780 aangebracht. Ook door Van der Helm ontworpen is de (geverfde) zandstenen pilastergevel van het huis In den Vergulden Turk (Breestraat 84) met vergelijkbare kapitelen als bij Rapenburg 6. Het beeldhouwwerk in het fronton is van Jan Baptist Xavery (1673). Noordeinde 50 kwam in 1654 tot stand naar ontwerp van Arent van 's-Gravesande, met een gevel met ionische pilasters bij de begane grond en corinthische pilasters bij de verdieping.
In de laatste fase van het classicisme verdwenen de pilasters en lag de nadruk op zuivere verhoudingen. Dit is te zien bij Rapenburg 8, gebouwd in 1668-'70 naar ontwerp van Pieter Post. Ook een voorbeeld is Papengracht 5, dat in 1668 naar plannen van Willem van der Helm werd gebouwd als achterhuis annex koetshuis bij het huis Rapenburg 6. De gepleisterde middenpartij in eclectische vormen is mogelijk ontworpen door J.W. Schaap toen hij rond 1850 het huis bewoonde.
Eenvoudige diepe woonhuizen kregen vaak een (ingezwenkte) tuitgevel, in de 18de eeuw soms de vorm van een klokgevel. Karakteristieke voorbeelden zijn het huis van drukker Abraham Hoogenhouck Haarlemmerstraat 86 (1633; met beeld van Laurens Jansz Koster), en verder Pieterskerkchoorsteeg 12, Langebrug 32a en 83, Herengracht 54 en Oude Vest 19 (met opkamer). Ook de wevershuizen Oranjegracht 89-91 en 95-99 hebben een sobere (ingezwenkte) tuitgevel. Opvallend is het pand Oude Vest 97, waarvan de 17de-eeuwse klokgevel met zandstenen afdekking wordt bekroond door een in 1725 in opdracht van apotheker Johannes van der Trappe geplaatst beeld van Aesculapius en twee vazen in Lodewijk XIV-stijl. Uit de 18de eeuw dateren onder meer Herensteeg 10 (1729), Galgewater 10 met een gesausde gevel en als heel laat voorbeeld Hogewoerd 48 uit 1783. Bij verschillende huizen heeft men de oorspronkelijke trap- of tuitgevel later gemoderniseerd tot een rechte of ingezwenkte lijstgevel.
Voorbeelden met een rechte kroonlijst zijn Breestraat 177 uit 1632 (gevelsteen), Haarlemmerstraat 142 uit 1646 (cartouches), voorzien van natuurstenen hoekblokken en geblokte vensterbogen, en de met speklagen uitgevoerde gevels van Nieuwe Rijn 16a en Botermarkt 23a. Bij de in oorsprong 17de-eeuwse huizen Herengracht 45 en 136, en Hooigracht 46 en 92 is de lijstgevel recht omhoog opgetrokken voor het afgewolfde dak. Een ingezwenkte lijstgevel hebben Haarlemmerstraat 112, Herengracht 41, Hooglandsekerkgracht 6 en Hooigracht 61. Opvallend bij Rapenburg 76 is de indeling van de begane grond met een deur met zijlicht naast een opkamer met kelder.
