Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 02-01-2020

17de-eeuwse huizen

betekenis & definitie

17de-eeuwse huizen in Delft. Diverse laat-16de-eeuwse en vroeg-17de-eeuwse huizen met maniëristische trapgevels zijn behouden gebleven, waaronder het rond 1590 ten noorden van de gesloopte Begijnhofkapel gebouwde huis Bagijnhof 18 met dubbele trapgevel (gerestaureerd 1993).

Het koopmanshuis Markt 2 werd in 1598 eveneens gebouwd ter plaatse van een ouder pand. Het kreeg een trapgevel aan de Marktzijde en aan de Voldersgracht een overkragende gevel met uitgebouwde traptoren en een bekroning met trapgevel en een ingezwenkte gevel. De trapgevels zijn gereconstrueerd bij de restauratie in 1965-'66 (J.H. Kooreman en J.J. Raue). De uit 1606 daterende maniëristische trapgevel van Koornmarkt 36 heeft zandstenen rolwerkversieringen boven de vensters.

Veelvuldig toegepast zijn geblokte korfboogvormige ontlastingbogen, zoals ook te zien is bij de met hardstenen hoekblokken uitgevoerde trapgevel van Lange Geer 28 (circa 1615; gerestaureerd 1935). Het bovenste geveldeel rust op uitkragende korfbogen en dat is ook het geval bij Vrouwjuttenland 7 (1606) en Choorstraat 54 (circa 1620). Andere voorbeelden van simpele trapgevels uit het eerste kwart van de 17de eeuw zijn te vinden bij Verwersdijk 14, Achterom 45-47 (1620), Van der Mastenstraat 39 en 45, Paardenmarkt 45, Vlamingstraat 77 en Voorstraat 5. Een gezwenkte schoudergevel uit dezelfde tijd heeft Vrouwenregt 8. Diverse huizen verloren in de loop van de tijd hun trapgevel. Bij Oude Delft 51-53 en Oude Delft 65-67 werden ze verbouwd tot puntgevels, bij Voorstraat 1, Oosteinde 167 en de Beiaardschool (Kerkstraat 25) tot klokgevels.

Bij het rijk met natuursteenblokken vormgegeven pand Oude Delft 38 uit 1614 heeft men de trapgevels eind 18de eeuw vervangen door een mezzaninoverdieping; de ingangspartij is uitgevoerd in Lodewijk XVI-stijl. Eveneens later van een lijstgevel voorzien zijn onder meer Markt 30 (circa 1625), Oude Delft 255 en Kolk 1.

In het tweede kwart van de 17de eeuw voorzag men de bovenste trap van de trapgevels wel van een classicistisch fronton en klauwstukken, zoals te zien is bij Voorstraat 12 (circa 1635) en de rood gesausde gevel van Choorstraat 45 met op pilasters gelijkende penanten (1645; gerestaureerd 1926, N. van der Drift). Uit circa 1660 dateert de gepleisterde halsgevel met klauwstukken van Brabantse Turfmarkt 88. Classicistische woonhuisgevels komen in Delft niet voor, met uitzondering van de lijstgevel met fronton en zandstenen festoenen van Oude Delft 157 (circa 1660).