Monumenten in Nederland: Overijssel

R. Stenvert, C. Kolman en Ben Olde Meierink (1998)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Giethoorn (gemeente Brederwiede)

betekenis & definitie

Waterstreekdorp, voor het eerst genoemd in 1225. De ontginningsbasis van dit natte verveningsgebied werd gevormd door het ruim vijf kilometer westelijker gelegen Giethoornse meer.

De kavels waren onderverdeeld in vier door grachten gescheiden kluften (kleine bestuurlijke eenheden binnen een schoutambt). De Cornelisgracht en de Walengracht kunnen nog als restanten van deze ruimtelijke scheiding gezien worden.

De Dwarsgracht is een restant van de ‘achterkade’ van de eerste ontginningsslag. Na enkele nieuwe ontginningsslagen volgde ten slotte in de 17de eeuw de laatste dorpsverplaatsing van de Gieterse dijk (nu Beulakerweg) naar de Dorpsgracht.

Alleen de Herv. kerk is blijven staan. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een zeer langgerekt, tweerijig waterstreekdorp met een drietal, iets ten opzichte van elkaar versprongen, buurten: Noordeinde, Middenbuurt en Zuideinde.Omstreeks 1750 kwam een einde aan de natte vervening, waarna men overging op extensieve veehouderij. Mogelijk door de geïsoleerde ligging van het dorp, ontstond hier in 1551 een van de eerste doopsgezinde gemeenten van ons land. Bij de watersnood van 1825 ontstond het Molengat en veranderde de ligging van de Molenweg. Vanwege de dreiging van het water werd er in het gebied vanaf 1825 ingepolderd. In 1910 kwam de Giethoornse polder gereed en in 1935 de polder Halfweg. Het bijzondere dorpskarakter van Giethoorn wordt in belangrijke mate bepaald door de Dorpsgracht met zijn vele hoge bruggen en de op afzonderlijke, zogeheten huuspollen staande huizen en boerderijen, die van elkaar worden gescheiden door kavelsloten en met elkaar worden verbonden door vonders (plankbruggen) waarover een voetpad langs de Dorpsgracht ligt.

Vanaf het begin van de 20ste eeuw ontwikkelde Giethoorn zich tot plaats voor recreatie en toerisme. Dit werd versterkt door de uit 1958 stammende film Fanfare, waarin het bondshotel ‘Hollandsch Venetië’, nu café ‘Fanfare’ (Binnenpad 68), een belangrijke rol speelde.