Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Het voorm. Groote Bommelsche Gasthuis in Zaltbommel

betekenis & definitie

Het voorm. Groote Bommelsche Gasthuis in Zaltbommel is een vanaf de 14de eeuw gegroeid gebouwencomplex tussen Kerkstraat-Vismarkt-Oude Vismarkt en Gasthuisstraat. Het oudst bewaarde gedeelte is de voorm.

Gasthuiskapel (Gasthuisstraat 34).De oorspronkelijke, mogelijk 15de-eeuwse, éénbeukige zaalkerk met driezijdige koorsluiting is bepleisterd en ingrijpend gewijzigd in de 19de en 20ste eeuw. Het houten tongewelf en de kap dateren uit de eerste helft van de 16de eeuw. De Gasthuistoren (Oude Vismarkt 1), die formeel niet tot de bezittingen van het gasthuis behoorde, is een ongelede vierkante toren met traptoren en een ingesnoerde spits met peervormige bekroning en open lantaarn. De toren dateert grotendeels van de tweede helft van de 15de eeuw, de bekroning van circa 1530. In de lantaarn hangen een uurslagklok van Jasper Moer (1533) en een klokkenspel van Pieter en François Hemony (1654). Aan de westgevel is een, mogelijk 17de-eeuws, ruiterspel te zien.

Het classicistische hoofdgebouw (Kerkstraat 2) is in 1782-'87 gebouwd naar ontwerp van C. van Leeuwen. Boven de met dorische zuilen en hoofdgestel omlijste ingang bevindt zich een vensteromlijsting in Lodewijk XVI-stijl. Naar plannen van A.L. van Gendt zijn in 1894 het hoofdgebouw, de kapel en diverse panden aan de Oude Vismarkt tot één complex samengevoegd. Hierbij heeft men de vleugel aan de Oude Vismarkt gepleisterd.