Surinaamse religie en levensbeschouwing die haar wortels heeft in de Afrikaanse cul tuur", de oorsprong van de creoolse bevolking (zie creool). Winti kent geen geschreven bronnen of een centraal gezag.
Essentieel is het geloof dat de aarde en het leven in positieve en negatieve zin beïnvloed kunnen worden door goden of winti's. De godenwereld in de wintireligie is hiërarchisch opgebouwd: Anana is de schepper, de hoogste God, die heerst over de ziel van de mens (kra), de winti (natuurgeesten) en de geesten van voorouders (yorka's). Winti's zijn verbonden met de elementen waaruit de aarde is opgebouwd.
Er zijn dus aardewinti's, luchtwinti's, waterwinti's en vuurwinti's, en vaak worden ze genoemd naar de plaats waar ze voornamelijk krachtig zijn of van afkomstig zijn, zoals de kromanti (een bos winti). De kra, de ziel van een mens, is van Anana doorgegeven door de bovennatuurlijke ouders van de kra, de djodjo-winti's. De kra is de levenskracht van de mens, zijn energie, en zorgt voor een natuurlijk evenwicht in je leven. Wie niet goed leeft of verkeerde dingen doet, en dus niet in harmonie met zijn djodjo-winti's leeft, doet zijn kra aan kracht verliezen. In de mens is behalve de kra en de winti's, ook de yorka aanwezig, de geest van de voorouders.
De centrale gedachte achter winti is dat het belangrijk is dat je in harmonie leeft met jezelf en je omgeving, zowel met andere mensen als de natuur. Als die harmonie verloren raakt en het evenwicht verstoord wordt, kun je 'winti krijgen'. Mensen klagen dan over bijv. slapeloosheid, nervositeit, of hebben - in ernstiger gevallen - last van hallucinaties, psychosen enz. Om de verstandhouding met winti's goed te houden, of een verstoorde relatie met een winti te herstellen, zijn rituelen uitermate belangrijk. Kleine rituelen, zoals een wasi, kan je zelf doen, voor ernstiger zaken roep je de hulp in van een bonuman' of lukuman. Zij zijn in staat in contact te komen met de geesten en diagnose en geneeswijze vast te stellen. Soms heeft iemand zoveel problemen dat er een winti-pré' wordt georganiseerd. Soms worden winti's en rituelen gebruikt voor negatieve doeleinden. Men spreekt dan van wisi-winti. Winti wordt vooral in puurste en krachtigste vorm onder de marrons' in Suriname beleden. Ook in de creoolse volksklasse leeft het nog, zeker bij de oudere mensen.
Hoogopgeleide creolen beschouwen winti echter vaak als een soort bijgeloof. In de geestelijke gezondheidszorg in Nederland is inmiddels het belang van winti voor mensen en de daarbij behorende geneeskrachtige werking van de rituelen onderkend. Ziekenfondsen en ziektekostenverzekeringen vergoeden derhalve behandelingen die noodzakelijk geacht worden vanuit het geloof in winti.
