Internationale, naam van een aantal internationale organisaties die de samenwerking beoogden van arbeidersorganisaties in verschillende landen. Bij hun stichting gingen zij uit van een verondersteld proletarisch internationalisme.
eerste internationale, officieel de Internationale Arbeiders Associatie (iaa), gesticht in 1864 in Londen; de statuten werden geschreven door Karl Marx.
De Nederlandse sectie (opgericht in 1869 in Amsterdam) werd sterk beïnvloed door Belgische socialisten als Dave en Cesar de → Paepe en de Nederlandse kleermaker H. → Gerhard. Hoewel er behalve in Amsterdam, secties in 's-Gravenhage en Utrecht tot stand kwamen, die zich in 1871 verenigden tot het Nederlandsch Werkliedenverbond, leidden zij een kwijnend bestaan, terwijl daarentegen het → Algemeen Nederlandsch Werkliedenverbond tot bloei kwam. De Eerste Internationale bezweek door de verschillende opvattingen over de Franse Commune van 1871, de onenigheid tussen marxisten en anarchisten en de Frans-Duitse oorlog van 1870, waarbij het nationalisme van de arbeiders groter bleek dan hun internationale solidariteit. In 1872 ging de organisatie te gronde; het formele einde kwam in 1877.
tweede internationale, 1889-1940, officieel de Socialistische Arbeiders Internationale (sai). Zij had eerst haar bureau in Brussel, daarna in Amsterdam en ten slotte in Londen. De sai had in het begin van de 20e eeuw te kampen met de strijd tussen het → revisionisme en het orthodoxe marxisme. Het Congres in Brussel (1891) leidde in Nederland in 1893 tot de oprichting van het → Nationaal Arbeidssecretariaat (nas). Terwijl oorspronkelijk de → Sociaal-Democratische Bond van → Domela Nieuwenhuis lid was, erkende het Congres van 1896 in Londen alleen de sdap. De Tweede Internationale bezweek door de Tweede Wereldoorlog (officieel opgeheven in 1947). Daarna werd de Commissie voor internationale socialistische conferenties opgericht. In 1951 werd de Tweede Internationale heropgericht onder de naam Socialistische Internationale.
derde internationale , Communistische Internationale (Komintern), 1919-1943. Van deze Internationale was de → Communistische Partij Nederland lid.
Na de opheffing in 1943 werkten communistische partijen samen in de Kominform (Communistisch Informatiebureau). In 1956 werd dit vervangen door de Internationale Communistische Conferenties.
internationale 2½ of wener internationale, opgericht in 1920. Deze organisatie trachtte tussen de sociaal-democratische Tweede Internationale en de communistische Derde Internationale (→ centrisme) te bemiddelen. Haar denkbeelden vonden begrip bij P.J. → Troelstra. Ze werd in 1923 opgeheven.
vierde internationale, de Trotskistische Internationale; opgericht in 1938. Deze organisatie was van weinig betekenis.
In 1964 werd in België de Arbeidersliga opgericht door de socialistische Jonge Wacht, die met de socialistische partij had gebroken.
In deze liga werkte zij samen met onder andere de Parti Wallon des Travailleurs, de Union de la Gauche socialiste en de Socialistische Beweging Vlaanderen. De Arbeidersliga wilde als Belgisch element van de Vierde Internationale optreden.
2. Internationale, sinds eind 19e eeuw het strijdlied van de internationale arbeidersbeweging. De woorden zijn van Eugène Pottier (1871), de muziek van Pierre Degeyter (1888).
