Communistische Partij Nederland (cpn), Nederlandse politieke partij, die in de jaren 1918-1935 cph (Communistische Partij Holland) heette en voortkwam uit de → Nieuwe Tijdgroep, die zuiver marxistisch wilde zijn en zich verzette tegen het revisionisme van de sdap. Deze groep werd op het Deventer Congres van de sdap geroyeerd.
Uit deze groep vormde zich de → Sociaal-Democratische Partij (sdp), die in 1918 de naam Communistische Partij Holland (cph) aannam en tot 1925 onder leiding stond van het driemanschap → Wijnkoop, Van → Ravesteyn en → Ceton. Aanvankelijk had de cph grote internationale betekenis. De sterrenkundige A. → Pannekoek bijvoorbeeld oefende vrij veel invloed uit op Lenin en Henk → Sneevliet speelde een pioniersrol bij de Kominternpolitiek in het Verre Oosten. Nadat Herman → Gorter zich in 1921 had afgescheiden met de ultra-linkse Kommunistische Arbeiders Partij (kap) en Wijnkoop en Van Ravesteyn in 1925 met de cph-Centraal Comité, werd de eenheid in 1930 hersteld onder de naam Communistische Partij Nederland (cpn). In de jaren twintig kregen de communisten tussen de twee en drie procent van de uitgebrachte stemmen; later steeg de aanhang tot tegen de vier procent. Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde de illegale cpn een belangrijke rol in het verzet, zoals bleek bij de → Februaristaking in 1941. Door de populariteit uit de verzetstijd kreeg de cpn bij de verkiezingen van 1946 bijna elf procent van de uitgebrachte stemmen. Dit percentage daalde in 1948 tot 7,7. Daarna brokkelde de aanhang gestadig af. Omdat de partij, ondanks het bloedig neerslaan van de Hongaarse Opstand door de Sovjetunie, Moskou bleef steunen, bedankte een groot aantal leden. In 1958 vond een afscheiding plaats van de → Brug-groep onder leiding van Gerben → Wagenaar. Sinds 1963 distantieerde de cpn zich geleidelijk van de Sovjetpolitiek. In 1968 nam zij scherp stelling tegen de Sovjetbezetting van Tsjechoslowakije. Bij de Tweede-Kamerverkiezingen van 1972 behaalde de cpn nog 4,5 procent van de stemmen (zeven zetels). In 1982 werden nog drie zetels in de wacht gesleept. In 1986 haalde de partij de kiesdeler niet meer. De partij was op zoek naar een programma, naar kiezers en naar eventuele samenwerkingsverbanden. In 1989 ging de cpn op in → Groen Links. De partijorganen waren achtereenvolgens De Tribune (1909-1935), Volksdagblad (1935-1940), De Waarheid (1941-1990).
