gewl. cum geschreven (oudlatijn quom), c o n i.
I. Ter aanduiding van de tijd
a. in ’t alg., wanneer, als, is qui non defendit iniuriam, quum potest, iniuste facit, Cic.; inz. met voorafgaand tum, tunc, nunc, iam, of een substantivum, dat de tijd uitdrukt, als tempus e. a., Cic.; dikwijls met repente, subito, interim, interea e. a. verbonden, b.v. quum repente iubetur dicere, Cic. | zo dikwijls als, - maar, wanneer maar, quum ad aliquod oppidum venerat, in cubiculum deferebatur, Cic., veniebat in theatrum, quum ibi concilium populi haberetur, Nep. | sedert, multi anni sunt, quum Fabius in aere meo est, Cic.
b. in ’t bijz., (tevens relatief): toen, als, (vooral na subst. als tempus, dies e. a.), fuit quoddam tempus, quum homines vagabantur, Cic., saepe audivi, quum diceret, Cic. | (tevens causaal): wanneer, daar, tibi maximas gratias ago, quum tantum litterae meae potuerunt, Cic. | (tevens voorwaardelijk): wanneer, indien, quum imperium abrogabat, poterat videri facere id iniuste, Cic., praeclare facis, quum puerum diligis, Cic.; vand. ook in concessief verband = wanneer, al . . . ook, pauci potentes, quum tabulas . . . emunt, tamen divitias vincere nequeunt, Sall.
Vooral in verbinding van twee zinnen door quum . . . tum. Staat in beide zinnen slechts één verbum, dan is de i n d i c a t. regel, heeft daarentegen elke zin zijn eigen verbum, dan staat in de zin, die met quum begint, gewl. de c o n i u n c t. In het eerste geval is quum . . . tum = zowel . . . als ook, niet slechts . . . maar ook, in het tweede geval = al . . . ook, . . . dan toch, zowel . . . als ook vooral, te quum semper valere cupio, tum certe, dum hic sumus, Cic.; het tweede lid wordt soms nog door etiam, vero, maxime, praecipue, imprimis e. a. versterkt, Cic.; vand. staat quum maxime elliptisch: juist, vooral, ook nog, quum maxime volo, Ter., nunc quum maxime, Cic., paret quum maxime (ook nog) mortuo, Cic., quae fiunt quum maxime, wat dikwijls nog geschiedt, Cic.
II. Ter aanduiding van de oorzaak, met de c o n i u n c t.
a. in ’t alg. = daar, quum interemisset Clitum, vix a se manus continuit, Cic.; vand. verbonden quippe quum, utpote quum, ter uitdrukking van een subjectieve mening van de spreker, Cic.
b. in ’t bijz., verbonden met het begrip van gelijktijdigheid (vooral in een verhaal, als in de bijzin een imperf. of plusqperf. staat), = toen, Antigonus quum pugnaret occisus est, Nep., Epaminondas quum vicisset Lacedaemonios, quaesivit, Cic. | in concessief verband, = hoewel, ofschoon, cum rho dicere nequiret, exercitatione fecisse, ut etc., Cic.
