dĕdi, dătum, dăre
I. geven, schenken, da hunc populo, schenk hem aan het volk = vergeef hem ter wille van het volk, Cic. | (een brief aan iemd ter bezorging) geven, overhandigen, meegeven, litteras of epistolam alci, Cic., alci litteras ad alqm, Cic., erit cotidie cui des, Cic.; (een brief aan iemd) afgeven, overhandigen, alci litteras, Cic., epistolam, Nep.; (van de briefschrijver: een brief aan iemd) zenden, verzenden, ut quo dem (waarheen ik moet adresseren) litteras sciam, Cic., ad alqm Cic.; librum foras, uitgeven, Cic. | terga dare, de rug toekeren, vluchten, Liv. | calculum, (in het spel) een zet doen, Cic.; laten schieten, b.v. lora, Verg. | part. subst., dans, tis, m. gever, Hor., data, ōrum, n. gaven, geschenken, Prop., Ov.
II. in ’t bijz., besteden, wijden, operam valetudini, Cic. | willen geven, aanbieden, alqam in matrimonium, Caes., Liv., quod dat, accipimus, Cic. | verschaffen, alci consulatum, Liv.; veroorzaken, doen, verwekken, alci dolorem, Cic., saltum, een sprong doen, Ov., cantus, zingen, Tib., ook van dieren, Verg., Ov., vulnera, Ov., pugnam, Ter., m. acc. c. inf., dat posse moveri, Ov.; opvoeren, geven, ludos, Suet., fabulam (van de toneeldichter), Ter., Cic. | se dare, handelbaar zijn, toegeven, zich laten bewegen, evenzo manus dare, toegeven, Cic., ook = zich overgeven, Nep. | toeschrijven, tantum ingenio, Cic. | tonen, dare se populo, Cic., res se dat, Ter., se turpiter, schande belopen, Ter., se facilem, Ter., ut se initia dederint, Cic. | overgeven, se alci, Com., Cic., da te homini, wees hem terwille, Cic., se doctrinae, Cic., se ad lenitatem, Cic., se in sermonem of se sermonibus, Cic. | ergens heen richten, - steken, - brengen, - werpen, vela in altum, in zee steken, Liv., (fig. ad id, unde aliquis flatus datur, vela do, richt ik mijn koers, Cic.), alqm in custodiam, Cic., se in viam, zich op weg begeven, Cic., se in fugam of se fugae, Cic., alqm in fugam, drijven, Caes., ad languorem, afmatten, Ter., alqm (Liv.), se (Cic.) in conspectum, laten zien, tu Oppios Terentiae dabis, verwijs mijn Terentia maar naar de Oppii (bankiers), Cic. | verlenen, toestaan, vand. datur, het is geoorloofd, Ov., Quint., en = iets doen ter wille van of voor, da hoc mortuae, Sulpic. bij Cic., alqd famae, Hor., Sen. | van zich geven, colores, afstralen, Verg., voces, Ov.; zeggen, melden, diem alci, bepalen, Cic., datur, men zegt, Ov.; beslissen, litem secundum (ten gunste van) tabulas, Cic., dare secundum alqm, Cic., Liv.; noemen, unum da mihi ex illis aratoribus, Cic. | aanrekenen, alqd alci vitio of laudi, Cic., alci alqd crimini, Cic.
Andere uitdrukkingen, als poenas dare, verba dare etc., zie men onder poena, verbum etc.
