1939-1945. Begonnen door de aanval van Duitsl. (Hitler) op Polen, 1 Sept. 1939.
Hierop traden Engel, en Frankr., die Polen een garantie hadden gegeven, in de oorlog (3 Sept. 1939). Op 17 Sept. rukten de Russen Polen binnen, 27 Sept. staakten de Polen de strijd, 29 Sept. 1939 werd Polen tussen Duitsl. en Rush verdeeld. Op 30 Nov. 1939 brak tussen Rusl. en Finl. een oorlog uit, eindigend 12 Maart 1940, toen Finl. de Russ. eisen inwilligde. Duitsl. verzekerde zich van Denemarken en Noorwegen door deze landen op 9 April 1940 te overvallen. De oorlog in het Westen, winter 1939/1940 slepende gevoerd, trad in het stadium van de bewegingsoorlog op 10 Mei 1940, toen Duitsh een groot offensief opende op Nederl. België en Frankr.
Nederl. moest 14 Mei, België 26 Mei, Frankr. 22 Juni capituleren. Inmiddels was Italië 10 Juni 1940 aan de zijde van Duitsl. in de oorlog getreden. Na de capitulatie van Frankr. begon Duitsl. Engel, in de lucht aan te vallen, ter voorbereiding van een invasie. Uit deze „Slag om Engeland” trad het eilandenrijk zegevierend te voorschijn. Hitler wendde zich naar de Balkan, waar sinds 28 Oct. 1940 de Grieken met succes de van Albanië uit aanvallende Italianen het hoofd boden.
In een snelle veldtocht veroverde Hitler Joegoslavië en Griekenl. (6-27 April 1941). De Italianen waren intussen begonnen het Britse Imperium aan te tasten. 19 Aug. 1940 was Br. Somaliland in hun bezit. 13 Sept. 1940 openden zij het offensief op Egypte. Het Eng. tegenoffensief volgde 8 Dec. 1940, resultaat de verovering van Cyrenaica. In Febr. 1941 grepen de Duitsers in; hun Afrikakorps onder Rommel dreef de Britten terug. De strijd zou in N.-Afrika in 1941/1942 voortdurend heen en weer golven; ten slotte slaagde Montgomery er in, de Duitsers en Italianen in de slag bij El Alamein (23 Oct.-2 Nov. 1942) beslissend te verslaan en ze uiteindelijk uit N.-Afrika te verdrijven (Mei 1943).
Tot dit succes had ten zeerste bijgedragen de landing van geallieerde strijdkrachten op 8 Nov. 1942 in Marokko en Algiers. Na de verovering van de Balkan wierp Hitler zich op Rusl. (22 Juni 1941). Hij drong door tot bij Leningrad en Moskou, veroverde 1941/1942 de Oekraïne en naderde enerzijds de olievelden van Bakoe in de Kaukasus en anderzijds de Wolga bij Stalingrad. Hier werd hij tot staan gebracht. Het Duitse leger, dat getracht had Stalingrad te veroveren, moest capituleren (2 Febr. 1943). voor de Duitsers het begin van het einde. De Russen zouden zich het initiatief niet meer uit handen laten nemen: nog in 1943 verjoegen zij de Duitsers tot over de Dnjepr, in 1944 kwamen zij tot aan de Duitse grens in het Noorden, veroverden Roemenië, dwongen Bulgarije en Finland de zijde van de as te verlaten en drongen diep in Polen en Hongarije door.Japan, aangemoedigd door de Duitse successen in 1941, begon ook los te slaan; het overviel de Amerikaanse vlootbasis Pearl Harbor (7 Dec. I941) en schakelde de Amerik. Pacificvloot uit. Hitler en Mussolini vielen Japan bij zijn agressie bij en verklaarden 11 Dec. 1941 de Veren. Staten de oorlog. In een stormloop maakte Japan zich o.a. meester van Hongkong, de Philippijnen, Brits Malakka (val van Singapore 15 Febr.), Ned.
Indië (val van Batavia 6 Maart 1942), Birma. Een invasie van Australië mislukte echter door de nederlaag in de Koraal-Zee (7 Mei 1942). Sindsdien werden de Japanners langzaam achteruit gedrongen; in een aantal zeeslagen vernietigden de Amerikanen grotendeels de Japanse vloot. Ten slotte bracht het werpen van atoombommen (van 6-9 Aug. 1945) op Hirosjima en Nagasaki de beslissing. Japan gaf zich 10 Aug. 1945 onvoorwaardelijk over. Duitsl. en Italië waren Japan daarin voorgegaan.
Na de verdrijving der Duitsers en Italianen uit N. Afrika volgde de verovering van Sicilië (Juli 1943). Dit veroorzaakte de val van Mussolini (25 Juli 1943). Op 3 Sept. d.a.v. landden de Eng. en Amerik. in Z.-Italië; ter zelfder tijd tekende Italië een wapenstilstand. De Duitsers bleven echter in Italië de strijd voortzetten; zij capituleerden aldaar eerst 29 April en 1 Mei 1945. Toen was ook de beslissing in het Westen gevallen: 6 Juni 1944 landden de Eng. en Amerik. onder Eisenhower in Normandië.
Na de Duitse tegenstand aldaar eind Juli te hebben gebroken werden in snel tempo Frank-1944-Jan. 1945 mislukt was, bereikt. In de volgende drie maanden wisten de Eng., Amerik. en Fransen het Westen en Zuiden van Duitsl. te veroveren. De Russen hadden intussen op 12 Jan. 1945 een laatste, beslissend offensief geopend, dat hen in April 1945 bij Berlijn bracht, van welke stad zij zich op het eind van die maand meester maakten. Hitler pleegde i Mei 1945 zelfmoord. Alle georganiseerde Duitse tegenstand had thans opgehouden: 7 Mei 1945 had de onvoorwaardelijke overgave van alle Duitse strijdkrachten plaats.
Voor een gedetailleerd overzicht z het Compendium.
