was gedurende de eerste 2 eeuwen na de stichting van Rome onbeschreven gewoonterecht. In 451 v.C. optekening van het bestaande recht; daarna verdere ontwikkeling door volkswetgeving (edicta der praetoren) onder grote invloed der juristen.
De wetgevende macht komt later in handen van de Senaat en ten slotte van de Keizer (300 n.C.). De beoefening der rechtswetenschap raakt dan in verval zodat ook van ontwikkeling van het recht door de juristen geen sprake meer was. Ongev. 530 n.C. laat Justinianus het geldende recht optekenen (later Corpus Juris Civilis genaamd), dat aanvankelijk alleen voor het O.-Romeinse Rijk van kracht was, doch later na de verovering van Italië ook daar gelding kreeg.Als het wetenschappelijk ontwikkelde recht van een zeer beschaafd volk beantwoordde het R. aan de eisen van in beschaving vooruitstrevende volkeren, aan die van een toenemend onderling verkeer en aan het verlangen naar een verbeterde rechtsbedeling. Men ging het R., zoals dat door de middeleeuwse juristen was uitgelegd en verder ontwikkeld, beschouwen als het recht, dat voor alle tijden en voor alle volkeren geschikt was en aan verdere ontwikkeling en uitwerking weinig behoefte had. In verband hiermede ziet men dan ook, dat in de 15e en 16e eeuw in bijna alle landen van Europa het R. het nationale voor een belangrijk deel verdrong („receptie” van het R.).
Eerst in de 18e en 19e eeuw ontstonden de nationale wetboeken, die toch alle onmiskenbaar de grote invloed van R. vertonen.
