het in Nederlands O.-Indië van 1828-1890 toegepaste stelsel, waarbij de inlandse bevolking, bepaaldelijk op Java, gedwongen werd verschillende gewassen, geschikt voor de Europese markt, te telen. Ingevoerd in 1830 door de gouv.generaal J. van den Bosch; de inlanders moesten voortaan ⅕ van hun bouwland voor de verplichte gewassen afstaan.
In de practijk drukte het C. zwaar op de bevolking. Om een „batig slot” op de Nederl. begroting te verkrijgen werd meer dan ⅙ van de grond gevorderd, bovendien nog landrente gevorderd en het plantloon slecht of in het geheel niet uitbetaald. In totaal werd 1840-1875 voor de schatkist op die wijze 780 millioen gulden verkregen. Hoofdproduct was koffie (⅞ van de opbrengst!), daarnaast suiker, tabak, thee, indigo, kaneel, peper. Na de grondwetsherziening van 1848, toen de Tweede Kamer zeggingschap kreeg over de koloniale aangelegenheden, rees er verzet tegen het C. In de Kamer door baron van Hoëvell, daarbuiten door Multatuli.
Onder gouv.-gen. Sloet van de Beele (1861-1866) werden, in samenwerking met de minister Fransen van de Putte, de meeste Gouvernementscultures opgeheven. Koffie- en suikercultuur bleven nog bestaan; de laatste verdween 1890, de eerste 1908.
