Het Nederlands kent het woord ankergang voor twee begrippen. De ankergang in klokken en de ankergang in horloges. Het Engels daarentegen onderscheidt anchor-escapement voor klokken en lever escapement voor horloges.
1) De ankergang in klokken: een echappement, dat circa 1671 werd uitgevonden òf door William Clement (vermeld in 1677 en 1699) òf door Robert Hooke (1635-1703), beiden te Londen. De claim van Clement staat vrij sterk, door het feit dat hij voor het King’s College in Cambridge een torenuurwerk maakte met een ankergang dat gesigneerd is Gulielmus Clement Londini fecit 1671. Dit uurwerk bevindt zich nu in het Science Museum te Londen. Mogelijk is het idee afkomstig van Hooke, die zich om de practische uitwerking niet al te zeer heeft bekommerd. Clement heeft het idee vermoedelijk tot een werkende constructie ontwikkeld. De ankergang bestaat uit het ankerrad en het anker dat bevestigd is aan de horizontale ankeras. Aan een einde hiervan bevindt zich de drijver, die de slinger aandrijft. De tanden van het ankerrad stuiten bij elke tik tegen een van de ankerbekken. Door de vorm van de tanden en de ankerbekken duwt de tand de bek omhoog en brengt hem zo in beweging. Dit wordt de heffing of impuls genoemd. Dat gedeelte van de ankerbek dat daadwerkelijk de heffing veroorzaakt, heet heffingsvlak of impulsvlak. Een voordeel van de ankergang boven de veel oudere spillegang was dat de slingeruitslag veel kleiner kon zijn, bij een beter gangresultaat. Het nadeel van de spillegang, dat bij elke tik het doorslingeren van de slinger terugwerking van het rad veroorzaakt is bij de ankergang eveneens aanwezig.
Zie ook: Béthunegangen Grahamgang.
2 De ankergang in horloges, uitgevonden door Thomas Mudge (1715-1794) in 1759, komt in vele vormen voor die alle in details van elkaar verschillen. Het principiële verschil met de klokkenankergang is, dat de horloge-ankergang wordt gereguleerd door een balans en tot de vrije gangen wordt gerekend. Het principe hiervan is dat de balans bij een omdraaiing slechts kort en indirect contact heeft met het ankerrad dat de impuls geeft, om vervolgens nog een stuk vrij door te draaien (aanvullingsboog of doorschommeling).
Bij de tegengestelde draai, bewerkstelligd door de balansveer gebeurt hetzelfde: een korte impuls en een lange vrije zwaai (terugschommeling of terugloopfase). Een ankergang in horloges en andere draagbare uurwerken bestaat uit drie delen: het ankerrad, het anker met daaraan bevestigd de gaffel en de balans.
- de Engelse ankergang heeft spitse tanden en wordt daarom spitstand-ankergang genoemd;
- de Zwitserse ankergang uitgevonden door Jean Moïse Pouzait (1743-1793) heeft als kenmerk, dat de as van het gangrad, de ankeras en de balansas op een lijn staan. Hiervoor wordt de term ligne-droîte gebruikt. Bij een Zwitserse ankergang geschiedt de heffing zowel op het rad als op de ankerbek. Beide hebben dus een rustvlak en een heffingsvlak. De tanden van een Zwitserse ankergang worden kolf tanden genoemd;
- de racklever brengt de impuls over via een tandheugel op het rondsel van de balans;
- de pen-ankergang. Dit gangsysteem wordt in goedkopere uurwerken zoals wekkers, keukenklokjes en soms bij spoorweghorloges toegepast. Het ankerrad heeft tanden van een bijzondere vorm waarbij de impulsvlakken op het rad zitten. Op het anker zijn twee pennetjes aangebracht, die de impuls overbrengen. Zie ook: Roskopf.
Een apart begrip is de trek of tirage. Het werd geïntroduceerd door Josiah Emery (1725-1797). Als de gaffel in rust is, bestaat de kans dat hij bij voorbeeld door een lichte schok verspringt naar de andere kant en om dit te voorkomen heeft men de ankerbek onder een hoek geplaatst die de gaffel in zijn uitgangspositie vasthoudt. De Engelsman James Ferguson Cole (1799-1880) ontwierp een ankergang waarin de trek ontbrak. Door de vorm van de tanden bewerkstelligde hij dat het anker in voortdurend contact stond met de impulse roller. Hij noemde het resilient escapement.
f: échappement à ancre à recul d: Ankerhemmung e: anchor escapement
