Vóórdat de term 'orkest' (Gr. orchestra, dansplaats) werd gebruikt voor een gemengd samengestelde groep musici was het in de Griekse oudheid de plek in het theater waar gezongen en gedanst werd.
In de vroege 18e eeuw schreef Johann Mattheson Das neu-eröffnete Orchestre, een algemene inleiding tot de muziek. Met 'orkest' bedoelde hij de ruimte in het operatheater vóór het toneel waar de instrumentalisten zaten. Spoedig daarna werd de term in Frankrijk gebruikt voor de musici zelf, en dit 'fout' gebruikte woord werd overal overgenomen, hoewel aan adellijke hoven en in kerken de term 'kapel' in gebruik bleef (de Dresdener Hofkapelle).
Samenstelling:
In de 17e eeuw waren instrumentale ensembles divers van samenstelling. Dit was niet het geval bij het Franse hoforkest van Lodewijk XIII: 'Les 24 Violons du Roi', bestaande uit violen, celli en een grote middengroep van altviolen van verschillend formaat. Een deel daarvan heette 'taille': het 'middel' van het ensemble. Die rijkdom in het middenregister van de strijkers is helaas verloren gegaan. Tijdens de 17e eeuw onstond een steeds vastere organisatie, waarbij, eerst in Frankrijk en vervolgens in heel Europa een blazerssectie werd toegevoegd (de klarinet deed zijn intrede pas later in de 18e-eeuwse operaorkesten). In de 18e eeuw werd de vierledige strijkerssectie zoals wij die nu kennen een feit, tot het eind van de eeuw gewoonlijk ondersteund door het klavecimbel. Tijdens de 19e eeuw nam de omvang gestaag toe. Bij de première van Beethovens Eerste symfonie in 1800 bestond de strijkersgroep uit 22 musici; in 1898 vroeg Strauss voor Ein Heldenleben om 64 strijkers. Had Beethoven in 1800 slechts 12 blazers nodig, Strauss wilde er 34 hebben. Terwijl Beethovens Eerste werd gespeeld door 35 musici, bestaat een symfonieorkest nu uit minstens 90 man. Door toedoen van Berlioz zijn in de 19e eeuw vooral de koperen houtblazerssecties veel kleurrijker geworden. Wéér was een belangrijke impuls uit Frankrijk gekomen!
Sinds de tweede helft van de 20ste eeuw wordt de standaardformatie van de romantiek vaak doorbroken, vooral met een enorm verrijkte slagwerkbezetting.
