In Nederland doet het Centraal Bureau voor de Statistiek jaarlijks onderzoek naar het uitgavenpatroon van de gezinnen. Het onderzoekt de bestedingen van de hele bevolking en daarnaast de bestedingen van werknemersgezinnen zonder kinderen of met niet-verdienende kinderen.
Als een representatief aantal gezinnen een jaar lang een huishoudboekje bijhoudt van de uitgaven, krijgt het CBS een beeld van de uitgaven voor goederen en diensten. Het CBS verdeelt de gezinsuitgaven in een aantal groepen: voeding, wonen, kleding en schoeisel, huishoudelijke apparatuur, medische verzorging, vervoer en verkeer, ontwikkeling en ontspanning en de overige.
Via een ingewikkeld stelsel van weging wordt het prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie vastgesteld. Met dat cijfer wordt het prijsverloop van een standaardpakket van goederen en diensten voor een gezin voor de duur van een maand of een jaar berekend.
Het prijsindexcijfer voor de werknemersgezinnen speelt onder andere een rol bij nieuwe CAO-onderhandelingen. Als de lonen naar het nieuwe prijspeil worden opgetrokken, is er sprake van prijscompensatie in de lonen. Stijgen de lonen meer dan de prijzen, dan ontstaat er een reële loonsverbetering voor de werknemer; zijn koopkracht is gestegen.
Het prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie van de totale bevolking geeft ook een duidelijke indicatie over de inflatie.
