1° Gem. in de prov. N.
Brabant aan het Hollandsch Diep ten N. van Roosendaal (zie krt. dl. XVIII 624 A1).
Opp. 1 872 ha; ong. 2 100 inw. (vnl. Prot., ca. 90 Kath.).
W. bestaat uit het oude vestingstadje W. en eenige gehuchten o.a. Helwijk en Bovensluis.
Land- en tuinbouw; visscherij. De nog vrijwel ongerepte vestingwallen en grachten omsluiten W., dat den vorm van een bijna regelmatigen zevenhoek heeft met op de hoeken scherp uitspringende bastions, naar de Zeven Provincies genoemd (zie plattegrond XIX 312).
Bij de K.L.M. staat W. als de „ster” bekend en is een baken voor de vliegtuigen. Eertijds waren er twee poorten: de Landpoort en de Waterpoort.
De belangrijkste gebouwen zijn: het Gouvernement, ook Prinsenhof genoemd, in 1623 door Maurits als jachtverblijf gebouwd; later woning van den gouverneur der vesting; daarna hospitaal, thans marechaussée-kazerne. Verder het Amenaal aan de haven (1793); de voormalige kazerne (1748); het raadhuis met fraaien toren aan de paradeplaats (1620); de Prot. kerk (1581-1604) op een vierkant omgracht kerkhof, de eerste Prot. kerk in Nederland ontworpen en gebouwd.W. werd in 1583 door Willem I van Oranje gesticht ter bescherming van Holland en het Holl. Diep, waarschijnlijk ter plaatse van het dorp de Ruigenhil in den polder van dien naam, in 1564 bedijkt. Tot 1800 bleef W. aan de Oranjes; toen kwam W. aan den staat. In 1926 is de stad als vesting opgeheven. Een hevig bombardement trof haar in 1793, maar de Franschen moesten aftrekken.
Lit.: Pieter Oldenborch, De belegering en verdediging van de vesting W. in Maart 1793 (1793); W. H. Schukking, De vesting W. en haar geschiedenis (in: Heemschut, jg. 1926).
2° Hoofdplaats van het gouvernement der Ned. Antillen; tevens een der drie districten van het eiland Curaçao, nl. het stadsdistrict; zetel van den gouverneur; woonplaats van den apost. vicaris van Curaçao. W. ligt aan de Zuidkust van Curaçao (zie krt. dl. VIII kol. 373/4), aan weerszijden van de haven, meest op vlak terrein. Het telt 29 133 inw. (31 Dec. 1937). Deelen ten O. van de haven zijn: Punda (kantoren, winkels), Scharloo, Fleur de Marie, Pietermaai, Monte Berde, Salina, Pen en Vianen; ten W.: Otrabanda, Domi, Mundo Nobo, Wishi. Hoofdstraten geasfalteerd; rioleering in aanleg. In Fort Amsterdam liggen Gouvernementshuis, officierswoningen, gouvernementskantoren, Prot. kerk; in het Waterfort: kazerne Willem III. Op het Rif: het Riffort met studio van de Curom, de electr. centrale (N.I.G.M.), ijsfabriek en een distillatie-inrichting van de waterleiding. De Emmabrug verbindt Punda met Otrabanda. Willemstad heeft vier parochiekerken, een Kath. gasthuis, een sanatorium, een melaatschengesticht en een pensionaat voor meisjes. Buiten de stad: een Kath. weeshuis voor jongens (Scherpenheuvel), een voor meisjes (Santa Rosa), een krankzinnigengesticht (Rustoord), een werkkamp van de Kruisvaarders van St. Jan (Brakkeput Ariba) en een van het Leger des Heils. In het Wilhelminapark: standbeeld van koningin Wilhelmina; bij de kathedraal: standbeeld van mgr. M. J. Niewindt, eersten apost. vicaris van Curaçao. Zie de pl. t/o. kol. 352 in dl. VIII.
W. is van beteekenis als wereldhaven, bunkerstation, zetel van een groot-industrie (Curaçaosche Petrol. Industrie Mij., Emmastad), centrum van de K. L. M. afd. West-Indië.
Onderwijs (geen leerplicht; het onderwijs wordt in het Nederlandsch gegeven). Openbaar onderwijs: 1 muloschool voor jongens, 1 voor meisjes en 1 lagere school. Kath. onderwijs: 1 muloschool (met filiaalschool) voor jongens, 2 voor meisjes; 4 lagere scholen voor jongens en 4 voor meisjes; Kath. Ambachtschool St. Jozef (machine-bankwerken, timmeren, automonteur, electricien). Willem de Zwijgerschool (neutrale bijz. lagere school; van de Loge) en H.
J. A. Schroederschool (Emmastad): neutrale bijz. Muloschool.
De naam W. werd oorspronkelijk gegeven aan de nederzetting, die zich ontwikkelde ten N.O. van het Fort (het latere Fort Amsterdam), dat in 1635 ten O. van de haven (St. Annabaai) werd aangelegd. Thans heet dit gedeelte Punda.
Zie verder onder ➝ Curaçao.
