(ziekelijke) inbeelding, is een onjuiste voorstelling of meening, die niet berust op een toevallige logische fout, maar die ontstaan is uit een innerlijke behoefte. Een w. wortelt dan ook steeds in een affect, een gevoel of een streving. Daardoor worden enkele eigenschappen van een w. begrijpelijk, zooals de buitengewoon sterke overtuiging en innerlijke zekerheid, het niet beïnvloedbaar-zijn door een tegengestelde waarneming of redeneering en het meestal onmogelijke van den inhoud. De motiveering van een w. is, voor den normalen mensch, steeds zeer gebrekkig.
Er kan nog sprake zijn van een w., ook als de werkelijkheid met den inhoud in overeenstemming is; zoo kan de gedachte, dat de andere huwelijkspartij ontrouw is, toch een w. zijn, ook als dat werkelijk zoo is. Juist de gebrekkigheid der gronden, waarop de gedachte gebaseerd is, stempelt haar dan tot een w.Men kan de w. in verschillende groepen indeelen:
1° de grootheidswaan (God, koningin, de sterkste, de geleerdste mensch zijn); dezen kan men (ook in zijn wording) vergelijken met de verliefdheid, waarbij de geliefde overschat wordt, terwijl bij den grootheidswaan de eigen persoon in nog sterkere mate overschat wordt.
2° De depressieve waan, die betrekking heeft op de gedachte geheel verarmd, erg ziek of een verschrikkelijke zondaar te zijn (vgl. ➝ Manisch-depressieve psychose).
3° De vervolgingswaan, waarbij de lijder meent, dat een of meerdere menschen hem kwaad willen doen en vervolgen en samenzweringen tegen hem smeden.
4° De ontrouwwaan met de gedachte, dat de andere huwelijkspartij ontrouw is.
5° De betrekkingswaan, waarbij de lijder alles, wat er om hem heen gebeurt, met zichzelf in betrekking brengt.
W. in uitgesproken vorm komen vooral bij ➝ psychosen voor, maar enkele vormen ook bij minder ernstige toestanden. Bij de therapeutische beïnvloeding der w. moet men er rekening mee houden, dat redeneeren niets of zeer weinig vermag. Men moet de gevoelsfactoren, waarin de w. wortelt, zien te achterhalen en daarop invloed trachten uit te oefenen.
In het dagelijksche spraakgebruik hebben de woorden waan, waandenkbeeld en waanidee dikwijls een veel minder ernstige beteekenis. v. d. Sterren.
