of subject is een term uit de grammatica, die bij de zinsontleding gebruikt wordt. Het is de letterlijke vertaling van het Lat. subjectum, dat zelf weer een letterlijke weergave is van het Gr. hupokeimenon. Nu kan men een zin onder meerdere oogpunten beschouwen, en dientengevolge wordt ook de term o. in verschillende beteekenis gebruikt. Beschouwt men den zin in zijn ontstaan in den geest van den spreker, dan onderscheidt men een aanvangsnotie en een eindnotie, die resp. met de namen psychologisch o. en psychologisch gezegde worden aangeduid (zoo is in den zin: „zooveel hoofden, zooveel zinnen”, het eerste deel psychologisch o., het tweede psychologisch gezegde).
Ziet men naar het oordeel, dat in den zin wordt uitgesproken, dan noemt men logisch o. datgene, waarover in het gezegde iets gezegd wordt. Schenkt men aandacht alleen aan den vorm van den zin, dan is grammaticaal o. het woord of de groep van woorden, waarvan de vervoeging van het werkwoord naar persoon en getal afhankelijk is.Deze drie o. kunnen heel goed in een zin samenvallen, maar noodig is dit niet. Vooral het psychologisch o. wijkt nog al eens af. Ook het logisch o. stemt niet altijd met het grammaticaal o. overeen. In zinnen als: het regent, het wandelt daar prettig, is het o. alleen grammaticaal. Men noemt het daarom ook wel o. voor den vorm of loos onderwerp.
In sommige zinnen treft men ook een voorloopig o. aan, terwijl dan later als een soort appositie het eigenlijk o. volgt; bijv.: het is toch een aardige vent, die Karel.
v. Marrewijk.
