Physioloog en dierenpsycholoog. * 14 Sept. 1849 te Rjäsan, ♱ 27 Febr. 1936 bij Leningrad. In 1890 prof. te Petersburg. Voor zijn belangrijk onderzoek van physiologische problemen verkreeg hij in 1904 den Nobelprijs. Meer bekend nog is hij om zijn leer der „bedingten Reflexe” (Pawlowsche methode; zie hieronder).
Werken: Die Arbeit der Verdauungsdrüsen (1898); Das Experiment als zeitgemässe und einheitl. Methode medizin. Forschung (31924); Die höchste Nerventätigkeit (das Verhalten) von Tieren (1926) ; Vorlesungen über die Arbeit der Grosshirnhemisphären (1927).
De Pawlowsche methode berust op het feit, dat ook een niet van nature daartoe bestemde prikkel door associatie een reflex kan geven. Zoo liet bijv. P. het geven van voedsel aan een hond (waarbij van nature speeksel afgescheiden wordt, „unbedingter Reflex”) voorafgaan door een bepaalden prikkel (bijv. rood licht; zie → Onderscheidingkast). Na eenige herhalingen trad alleen op het zien der kleur afvloeiing van speeksel op („bedingter Reflex”). P. verlegde nu bij liet proefdier den uitvoergang van een speekselklier naar buiten, zoodat de hoeveelheid speeksel geregistreerd kon worden. Zoo vond men bijv. ook, dat een toon, die slechts 1/8 hooger is dan de ingeoefende, geen reflex meer geeft. Ook het verband tusschen waarneming en bepaalde gedeelten der hersenen kon worden nagegaan door te onderzoeken of en welke prikkels nog uitwerking hadden nadat bepaalde hersendeelen verwijderd waren. De theoretische verklaring door P. gegeven, met name zijn opvatting als zouden zelfs de hoogste psychische uitingen slechts „bedingte Reflexe” zijn, wordt, en terecht, niet aanvaard.
Lit.: Handwörterbuch der Naturwiss. (IV 21934) ; Buytendijk, Psychologie der dieren (II 21932). Hüffer.