Clermont-Ferrand - hoofdstad van het Fr. dept. Puy-de-Dôme (45° 47' N., 3° 6' O.); 103 143 inw. (1931), 407 m boven zee, prachtig gelegen in het vruchtbare dal van de Allier (Limagne). De oude stad is uit donkere lavablokken opgebouwd. Radiostation, observatorium, spoorwegknooppunt.
Industrie van levensmiddelen, rubber, auto’s. Minerale bronnen (ijzerhoudend) trekken vele badgasten. De oude hoofdstad van Auvergne is sinds de 4e eeuw een bisschopszetel.
Lit.: Ph. Arbos, C.-P. (C.-F. 1930). Heere.
De eenige overblijfselen van het Gallo-Romeinsche Clermont-Ferrand, de oude hoofdstad Augustonemetum, bestaan uit een stuk Romeinsch muurwerk in de ommuring van het voormalig kasteel de Salles, en voorts uit Gallo-Romeinsche beeldhouwwerken en bouwfragmenten in het museum Bargoin. Uit vroeg-Christelijken tijd vindt men hier resten van een kleine kapel (4e eeuw) met een tongewelf overkluisd, een echte cella memoriae, in de gebouwen der voormalige abdij van Saint-Alyre, die het eerste Christelijke centrum (vicus christianorum) van C.-F. was; verder een opmerkelijke wit-marmeren gebeeldhouwde sarcophaag (4e eeuw), die sinds 1816 tot altaar dient in de kerk der Ongeschoeide Carmelieten; een dgl. sarcophaag (6e eeuw), thans eveneens altaar, in de kathedraal; en twee wit-marmeren acanthus-kapiteelen (5e eeuw) in het museum. Het oudste der nog bestaande kerkgebouwen te C.-F. is de in de 11e eeuw gebouwde Notre-Dame du Port (< Keltisch por of pour = vochtige, lage plaats), ter plaatse van een door den H. Avitus, bisschop, in de 6e eeuw gesticht heiligdom; een driebeukige kruisbasiliek, met absis, kooromgang, drie absidiale kapellen en achtkanten kruistoren, tongewelven over middenbeuk (ca. 1150—1160) en dwarsarmen, kruisgewelven over zijbeuken, crypta, waarin een miraculeus beeld (14e eeuw) der H. Maagd (Vierge noire), voorwerp eener uitgebreide vereering en van pelgrimstochten in Mei, iconographisch merkwaardige kapiteelen; deze kerk is een der meest karakteristieke voorbeelden van den AuvergnatischRomaanschen stijl. De kathedraal (O. L. Vrouw), in de 5e eeuw gesticht door den H. Namasius, bisschop, in de 10e eeuw herbouwd, sinds 1248 geheel nieuw opgetrokken in den geest der Noord-Fransche Gotiek naar de plannen van den architect Jean des Champs, bestaat uit een koor met omgang en straalkapellen (1248—1325), naar het voorbeeld van het koor der kathedraal van Amiens; een dwarspand (1287—1340, gedeeltelijk onder leiding van Pierre des Champs) en een vijfbeukig schip met transkapellen (1340—1359, architect Pierre de Cébazat); de narthex met de twee Westtorens is een minder gelukkig toevoegsel (1864— 1884) door Viollet-le-Duc; onder het koor is een crypta ontgraven, behoorende deels tot de 8e, deels tot de 10e eeuw.
De St. Pieterskerk der Minderbroeders, op de Place de Jaude, is een in 1630 gebouwd werk in vroeg-Barokken stijl, met een modernen koepel. De kerk St. Eutrope is 1858—1892 in Gotischen stijl gebouwd.
De stad bezit talrijke oude huizen, o.a. op het St. Pietersplein een uit de 13e eeuw, het Renaissancehuis des Architectes (16e eeuw, thans museum), het huis Savaron (1530), enz. Het voormalig hôtel de Chazerat is in fijnen Klassicistischen trant gebouwd (1773— 1789). De universiteit is een gebouw door den architect Berthelin in 1854 in den stijl-Louis XIII ontworpen.
Lit.: G. Desdevises du Dézert en L. Bréhier, C.-F. Royat et le Puy de Dôme, in Les villes d’art célèbres (Parijs 1926); R. Crégut, Notre-Dame du Port (ClermontFerrand, 1927); H. du Ranquet, La cathédrale de C.-F. (Parijs 1928). F. Vermeulen.
Kerkvergadering van Clermont-Ferrand (1095). Hier deed paus Urbanus II een oproep tot den eersten kruistocht, waarvoor hij Adhémar de Monteil, bisschop van Puy, tot apostolisch legaat benoemde.
