is de wereld, waarbinnen het Christendom is opgekomen en gedurende de eerste eeuwen zich heeft moeten uitbreiden en organiseren. Dit rijk, dat toen alle landen rondom de Middellandse Zee beheerste, bood daartoe in vele opzichten gunstige voorwaarden, dank zij een toestand van betrekkelijke rust en vrede, goede verkeersmogelijkheden, een krachtig bestuursapparaat, eenheid van taal en cultuur door de wijde invloed van het Hellenisme, grote openheid voor vreemde religies en practische tolerantie ten opzichte van het Jodendom.
Een schaduwzijde was echter, dat dit rijk een staatsgodsdienst kende en het deelnemen aan de cultus daarvan, speciaal het brengen van het offer, verplicht stelde voor allen. Hieruit ontstonden conflicten en christenvervolgingen , die in het begin der 4de eeuw eindigden met de aanvaarding van het Christendom als religio licita, geoorloofde godsdienst, onder Constantijn de Grote, en in 380 onder keizer Theodosius met zijn verheffing tot staatsgodsdienst.
Al spoedig daarna is het rijk uiteengevallen in een West- en Oost-Romeins rijk, waarvan alleen het laatste tot ver in de Middeleeuwen heeft standgehouden en het eerste in de stormen van de volksverhuizing is ondergegaan, (zie kaart Verspreiding van het Christendom, begin 4de eeuw.) D. N.
