vormen een orde van reguliere kanunniken en worden naar liet eerste klooster Prémontré (Lat.: praemonstratum, d.i. van tevoren in een visioen getoond) ook Praemonstratensers genoemd of naar hun kleding Witheren. Zij volgen de regel van de H.
Augustinus, maar zijn beïnvloed door de consuetudines van Citeaux en Cluny, waardoor de orde gedeeltelijk een kloosterlijk karakter kreeg. Zij werden in 1120 door de H.
Norbertus gesticht, die in een orde van geestelijken het ideaal van de Gregoriaanse hervorming, het vita apostolica d.w.z. het ideaal van de eerste Christen-gemeenten van evangelische armoede en gemeenschappelijk leven wilde vastleggen. Zeer snel breidden zij zich uit.
Zij beperkten zich niet, als de andere Augustijner-koorheren, tot de plechtige liturgische dienst; zij sloten zich niet van de wereld af, zoals de Cisterciënsers, maar oefenden ook de zielzorg uit. Zij verenigden het beschouwende en het actieve leven: prediking, zielzorg, onderricht, de verplichtingen van de wereldgeestelijken met die van de monniken.
De periode van bloei in de 12de en 13de eeuw werd gevolgd door een tijd van verval in de 14de eeuw, waarop echter in de 15de eeuw reeds in de meeste landen een hervorming volgde. Door de Reformatie en de sociale troebelen van die dagen gingen in verschillende landen van Europa de kloosters van de Norbertijnen te gronde.
In de Oostenrijkse landen bleven zij wel voortbestaan, maar ondergingen daar sterk de druk van de Aufklärung, terwijl de Duitse en Italiaanse huizen aan de secularisatie van 1803 ten offer vielen. Geleidelijk aan herrezen er in het verdere verloop van de 19de en 20ste eeuw weer nieuwe kloosters.
In 1954 telde de orde 1551 geprofeste leden; zij is ingedeeld in 5 provinciën („circarieën’’): Oostenrijk (3 abdijen), Bohemen (5 abd.), Hongarije (2 abd.), Frankrijk (2 abd., 1 priorij) en Brabant (omvattend de N.- en Z.-Ned. huizen). In de landen achter het ijzeren gordijn is de orde echter vrijwel opgeheven. F. v.
R.
