(zuidafri'ka:nsә) v. Brits dominion bestaande uit de unie der voormalige koloniën Kaapland, Oranje-Vrijstaat, Natal en Transvaal in Zuid-Afrika.
Hoofdstad: Kaapstad.1. Aardrijkskundig.
2.820.000 km2, 11.500.000 inw., waarvan 2.500.000 Europeanen, 20% spreken uitsluitend Afrikaans, 22% uitsluitend Engels, 59% de twee talen. Uitvoer: goud, wol, diamant. Zetel van het parlement is Kaapstad, van de regering: Pretoria.
2. Geschiedkundig.
De kust werd 1486 door DIAZ, 1497 door DA GAMA ontdekt. In 1652 stichtten de Nederlanders onder J. VAN RIEBEEK Kaapstad, als een station op de weg naar Oost-Indië, en hiermede de Kaapkolonie. Deze werd 1795-1801 en sedert 1806 door de Engelsen veroverd aan wie 1815 Kaapland moest worden afgestaan.
Hoofdzakelijk ten gevolge van de afschaffing der slavernij (1834), want ze gebruikten de inboorlingen als veehoeders, begonnen de Boeren onder aanvoering van P. RETIEF hun „Grote Trek” en stichtten 1837 Natal. Toen Engeland dit 1849 opeiste, volgde de „tweede trek” uit Natal over de Oranje Rivier en de stichting van de Oranje-Vrijstaat. De inbezitneming hiervan door de Engelsen leidde tot „de derde trek” over de Vaal, waarbij Transvaal werd gevestigd. In 1852 moest Engeland dit land als onafhankelijk erkennen en ook later 1854 Oranje-Vrijstaat. Nadat Engeland de macht der Kaffers gebroken had, nadat het met Portugal overeengekomen was betreffende de bezetting van het binnenland en nadat C.
RHODES Rhodesia had verworven, waren de Zuidafrikaanse republieken geheel door Engels gebied omsloten, en door de ontdekking van goudmijnen nog begerenswaardiger geworden. In 1895, in volle vredestijd beproefde JAMESON, RHODES’ medewerker, een aanslag op Transvaal die mislukte. Gaandeweg werd de toestand tussen Engeland en de Boerenrepublieken meer gespannen en toen Transvaal 1899 het kiesrecht voor de „Uitlanders” weigerde. brak de ➝ Boerenoorlog uit die tot 1902 duurde. Enige jaren later, in 1910, kwam de Zuidafrikaanse Unie met zelfbestuur tot stand. Eerste minister-president werd BOTHA, hoofd der Zuidafrikaanse partij of „Sappen”, die streven naar verzoening tussen Engelsen en Boeren. Onder BOTHA’S leiding werd tijdens de Eerste Wereldoorlog 1915 Duits-Zuid-Westafrika veroverd, terwijl SMUTS zich 1915-1916 van Duits Oostafrika meester maakte.
Dit geschiedde tegen de zin van generaal HERTZOG, de leider der Nationale partij of „Natten”, die voor afscheiding van Engeland ijverden. Na BOTHA’S dood (1919) werd SMUTS eersteminister. De „Natten” en de met hen verbonden arbeiderspartij behaalden in 1924 de overwinning en HERTZOG werd minister-president. In 1933 kwam tussen de „Natten” en de „Sappen” een koalitie tot stand. In de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) vocht de Unie, niettegenstaande het scherp protest der Nationalisten, aan de zijde van de Geallieerden, ook buiten Afrika. Hoofdproblemen der binnenlandse politiek zijn de betrekkingen tussen blanken en kleurlingen (naturellenprobleem) en de kwestie der immigratie inz. van Indiërs.
Het naturellenprobleem speelde een grote rol bij de laatste verkiezingen (1948). De Verenigde Partij onder SMUTS beloofde een naturellenparlement met uitgebreide macht in te stellen, terwijl de partij der Nationalisten onder MALAN voogdijschap over de niet-blanken en strijd tegen het kommunisme in haar program had geschreven. De Nationalisten wonnen het pleit en MALAN werd eersteminister. Het voorstel om het mandaatgebied Zuidwest-Afrika in te lijven, werd 1946 door de U.N.O. verworpen. Ook Basoetoland dat geheel, en Swaziland, dat grotendeels door Uniegebied is omgeven, alsmede Beetsjoeanaland Protektoraat zou de Unie willen opnemen.
