('i:r) o. [Kelt. Erin, groen eiland] Iers : Eire, eiland en republiek.
Hoofdstad : Dublin.1. Aardrijkskundig.
Het eiland is 82.000 km2, de republiek 69.393 km2 groot. Langs de randen, tot 1000 m hoge gebergten; in het midden laagland met meren, moerassen en weiden (Groene Erin). Veeteelt is dan ook het hoofdmiddel van bestaan. De landbouw levert aardappelen en vlas (vooral in Ulster). Nijverheid vooral in Dublin en Belfast. Bevolking der republiek : 3.000.000 inw. meestal katolieken.
Iers is de eerste. Engels de tweede officiële taal, De republiek bestaat uit 4 provincies : Leinster, Munster, Connacht, Ulster. Uitvoer : veel vlees naar Engeland.
2. Geschiedkundig.
Het oorspronkelijk door Kelten bewoonde en door hen Erin genoemde Ierland, werd in de Vde eeuw door de H. Patricius tot het kristendom bekeerd. Dit bloeide er, evenals de beschaving, tot aan de invallen der Denen, die Dublin bemachtigden, maar 1014 werden verdreven. Met de verovering door de Engelse koning Hendrik II 1171, begon de verdrukking der Ieren. Deze nam toe ten tijde der Hervorming (XVIde eeuw), omdat het land aan het katoliek geloof getrouw bleef. Onder Elisabeth, Jakob I, O.
Cromwell en Willem III werden grote landstreken in beslag genomen en aan de Anglikaanse Kerk of aan Engelse baronnen gegeven, de Ieren van alle politieke rechten beroofd, tot lijfeigenen verlaagd en stelselmatig verarmd. In 1800 hief George III zelfs hun parlement op en verenigde Ierland met Groot-Brittannië. In 1829 bewerkte O'Connell de staatkundige vrijmaking der katolieken en stichtte 1880 de Repeal-vereniging ter herroeping van de unie met Engeland. Tijdens de hongersnood 1845-1847 weken honderdduizenden naar Amerika uit, en stichtten er de Feniansbond, die de beweging in het vaderland steunde. Sinds 1872 traden de Home-Rulepartij en de Landliga, onder Parnell, beslist op.Tegen haar namen de Engelsen dwangmaatregelen die door de Ieren met geheime bonden, boycot en wanbedrijven tegen de Engelse grondbezitters werden beantwoord. Gladstone schafte de Anglikaanse Kerk als staatskerk af en trachtte, niettegenstaande de vermoording van de Engelse stadhouder Cavendish te Dublin, zijn Home-Ruleontwerp door te zetten.
Dit werd echter door het Hogerhuis verworpen. In 1914 werd een nieuw omgewerkte Home-Rulewet door de Koning bekrachtigd, doch wegens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) de uitvoering er van opgeschorst. Tijdens die oorlog kwam, op Paasmaandag 1916 een gewapende opstand los tegen Engeland. De bloedige onderdrukking er van had als gevolg dat geheel het Ierse volk de revolutionaire Sinn-Feinpartij ging steunen die ijverde voor een zelfstandige Ierse republiek. Na de vrede (1918) ontwikkelde zich die beweging tot een verwoede ondergrondse oorlog. De Sinn-Feiners, met de Valera, vormden een republikeins bestuur, richtten een eigen Parlement (Dail Eireann) op en, bonden een strijd op leven en dood tegen de Engelsen aan.
Wreedheden werden aan beide zijden gepleegd. Een nieuwe Home-Rulewet van Lloyd George (1921) werd door het protestantse Noord-Ierland (Ulster), dat van een vereniging met het katolieke Ierland niet wilde weten, aanvaard, doch door de Sinn-Feiners met hoongelach ontvangen. Eindelijk 1922 kwam het tot een gedeeltelijke overeenstemming. De Vrijstaat Ierland, afgescheiden van Ulster, kreeg zelfbestuur en een eigen Parlement, op de wijze der overzeese dominions, doch bleef deel uitmaken van het Britse Rijk. De partij van het „onverzoenlijke republikeinse leger” met de Valera bleef echter de strijd voortzetten, nu tegen de Vrijstaatse regering, tot 1923 de verkiezingen een grote meerderheid voor deze laatste gaven en Cosgrave minister-president werd. In 1932 nam de Valera zijn plaats in en werd de betaling gestaakt van de annuïteiten voor het onteigende Engelse landbezit; het volgende jaar nam de Ierse landdag een wetstonwerp aan dat de eed van trouw aan de koning van Engeland afschafte.
Deze maatregelen beantwoordde Engeland met ekonomische boycot. In 1935 werd de senaat afgeschaft omdat hij, volgens de Valera, de doelmatige ontwikkeling van het volk heeft verhinderd. Na de troonsafstand van Edward VIII in 1936, maakte de Valera de banden met Engeland losser, doordat hij de bevoegdheid van de Engelse goeverneur-generaal, die tot dan toe de koning van Engeland vertegenwoordigde, op zichzelf overdroeg. De Ierse Vrijstaat is van toen af aan praktisch een zelfstandige republiek geweest. Openlijke uitroeping der republiek en uittreding uit het Britse Rijk zijn echter onmogelijk omdat hierdoor alle kans om een verenigd Ierland tot stand te brengen, zou uitgesloten worden. Sedert de invoering van de nieuwe grondwet (1937) noemen de Ieren hun land niet meer Ierse Vrijstaat, maar alleen nog Eire.
In 1938 werd een Engels-Ierse overeenkomst ondertekend waarbij de Engelse vloot haar steunpunten in Ierse havens opgeeft; verder werd de sedert 1932 bestaande Ierse boycot tegen Engeland gestaakt. In de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) bleef Ierland neutraal. Bij de verkiezingen in 1948 verloor de Valera, die toen minister-president was, de vol strekte meerderheid van stemmen, zodat een koalitieregering tegen hem tot stand kwam. In 1949 riep Ierland zich tot republiek uit, geheel onafhankelijk van het Britse Wereldrijk.
