o. [Mned. holt, hout nl. het griendland rondom Dordt]
1. Nederlands gewest, het tegenwoordige Noord- en Zuidholland samen: -s grond, welvaren.
Gez. bolland, ik hou het met de heikant, Holland is een waterland; op zijn smalst, smal deel van Noordholland tussen Noordzee en IJ dat door het Noordzeekanaal werd doorgegraven of Fig. kleingeestige Hollandse zuinigheid of bekrompenheid; was in last, er was grote nood of Scherts, hij wist er zich niet uit te redden.
2. Uitbr. Nederland. Geschiedenis. In de oudheid was Holland door de Batavieren, de Kaninefaten en de Westfriezen bewoond. Bij de Volksverhuizing vestigden er zich ook de Franken en onder Karel de Grote werd er het evangelie verkondigd. Sinds de IXde eeuw heerste over Kennemerland een geslacht van graven, die hun gebied voortdurend uitbreidden en daardoor in strijd kwamen met de Westfriezen, de bisschoppen van Utrecht en de graven van Vlaanderen. Voor het bezit van Zeeland begonnen in de XIIde eeuw, met de graven van Vlaanderen, de oorlogen die anderhalve eeuw duurden. Achtereenvolgens werd Holland geregeerd door de graven uit het Hollandse Huis, het Henegouwse Huis, waardoor het met Henegouwen werd verenigd, en het Beierse Huis. Door een verdrag (1428) van gravin Jakoba met Filips de Goede, kwam Holland met Zeeland aan het Boergondische Huis en deelde sindsdien de lotgevallen van het Boergondische Rijk. In de XVIde en de XVIIde eeuw was Holland een der Zeventien Provinciën der Nederlanden. Door de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) scheurde het zich, evenals de andere noordelijke gewesten, van Spanje los en vormde het belangrijkste gewest der Zeven Verenigde Nederlanden. Zijn raadpensionarissen hadden grote invloed, ook in de andere provinciën. De rijke handelssteden inz. Amsterdam, waren de steunpilaren der aristokratische Patriottenpartij, die de heerschappij der Oranje’s bestreed. Van 1806 tot 1810 was Holland een provincie van het Koninkrijk Holland, werd na de afdanking van Bodewijk Napoleon, bij Frankrijk ingelijfd, kwam 1813 weer onder het bestuur der Oranje’s, en vormde de provincie Holland die 1840 in Noord- en Zuidholland werd gesplitst.
GRAVEN VAN HOLLAND (Zeeland, Henegouwen)
Hollands Huis
1. Dirk I 915
2. Dirk II < 1 940
3. Arnoud < 2 988
4. Dirk III < 3 993
5. Dirk IV < 4 1039
6. Floris I < 3 1049
7. Dirk V < 6 1061
8. Floris 11 < 7 1091
9. Dirk VI < 8 1122
10. Floris III < 9 1157
11. Dirk VII < 10 1190
12. Ada < 11 1203
13. Willem I < 10 1203
14. Floris IV < 12 1223
15. Willem II < 13 1235
16. Floris V < 14 1256
17. Jan I < 14 1296
Henegouws Huis
18. Jan II, kleinzoon van 12 1299
19. Willem III < 17 1304
20. Willem IV < 18 1337
21. Margareta < 18 1345
Beiers Huis
22. Willem V < 21 1354
23. Albrecht van Beieren < 21 1868
24. Willem VI < 23 1404
25. Jakoba < 24 1417
Filips de Goede RAADPENSIONARISSEN VAN HOLLAND Paulus Buys, advokaat van den lande 1572 Jan van Oldenbarnevelt, id. 1585:
Andries de With 1618 Antonius Duyk 1621 Jacob Cats 1629 Adriaan Pauw 1631 Jacob Cats (2) 1686 Adriaan Pauw (2) 1651 Jan de Witt 1658 Kaspar Fagel 1672 Michel ten Hove 1688 Antonie Heinsius 1689 Izaäk van Hoornbeek 1720 Simon van Slingelandt 1727 Antonie van den Heim 1736 Jacob Gilles 1746 Pieter Steyn 1749 Pieter van Bleijswijk 1772 Laurens van den Spiegel 1787
