Het oudste kaart die ik heb kunnen vinden in de beeldbank van het Regionaal Archief waarop het tracé van de Groenewoudseweg staat ingetekend, is uit de Merovingische tijd, 460-725. Tussen de rode stippen loopt het tracé. De weg is getekend op een kaart waar de spoorlijnen al staan getekend. De verticale rode lijn naar beneden is de weg naar Mook, een Romeinse heirbaan (nu Heijendaalseweg).
Kaart A
Op kaart B staat de naam ‘Gruenstege’. Of daarmee de Groenestraat/Groenewoudseweg wordt bedoeld is niet duide-lijk. Heeft de kaartenmaker de huidige Franse straat (of daar vlakbij) aangezien voor de Groenestaat/Groene-woudseweg? De met rode stippen aangeduide weg is het tracé van de Groenewoudseweg/ Groenestraat. Op deze kaart uit 1450 staat de weg ingetekend vanaf de route naar Groes-beek, dan kruist hij de weg naar Mook (Heijendaalseweg), dan die naar Venlo (St. Annastraat, Nyenbossche weg hier geheten) en gaat verder over het tracé van de huidige Groenestraat.
Kaart B
Vlak boven de rode stippenweg staat het woord ‘Fossa’, volledig de ‘lantweer Fossa’, de eerste verdedigingslinie van de stad. Het was een aarden wal met een loopgraaf (fossa) erachter, mogelijk een verdiept aangelegde grindweg voor het uitvoeren van verkenningspatrouilles. Die lantweer liep dus over het Galgenveld.
Kaart C
Deze kaart (C) is uit 1820. Café Groenewoud staat erop. Dat café bestond sinds 1763. Vóór de stad liggen de lunetten, verdedigings forten: Fort Kijk in de Pot en Stenen Kruis.
In 1886 verschijnt er een wandelkaart van Nijmegen en omgeving (kaart D); daar is sprake van de Groene Straat. Je ziet de weg doorkruist worden door de kort daarvoor aange-legde spoorlijn naar (Kleef) Venlo. Je zou de kaart kunnen lezen alsof de naam Groene straat ook geldt voor de weg ten oosten van St. Anna, de weg die de spoorlijn doorsnijdt. In ieder geval heeft de weg op deze kaart nog geen naam.
Kaart D
Kaart E
Je leest hier dat de Groenewoudseweg nog Groenestraat heette (1894) voor deze kaartenmaker.
Kaart F
De naam Groene Straat ook gebruiken voor de ‘overkant’ van de spoorlijn was natuurlijk erg ongemakkelijk, Op een kaart uit 1908 vond ik voor de eerste keer de naam Groenewoudscheweg, aan de noordoostzijde van de spoorlijn, lopend van de St. Annastraat naar de uitspanning Groenewoud, De naam Verlengde Groenestraat verschijnt. Er staan gebouwen, o.a. de Antoniusschool, het latere Doornroosje. Aan de rechterkant van de kaart zie je de kazernegebouwen, deels aan de Gelderse Laan, deels aan de Groesbeekseweg. De omgeving van de Witsenburgselaan heet met allure Villapark Groenewoud, toen al.
De aanleg van het spoor heeft de oorspronkelijke oude weg in tweeën gebroken. Wilde je naar de uitspanning Groenewoud, dan moest je over de St.Annabrug en dan rechtsaf het spoor volgen. Zou daarom onze weg de Groenewoudseweg zijn gaan heten? Kwam je vroeger vanuit de Groene Straat vanzelf uit bij de uitspanning op de hoek met de Postweg, sinds 1879 moest je dus een ‘zijloopje’ via de St. Annastraat nemen.
Van groot belang was de naamgeving vóór 1908 echter niet, want er stonden nog geen huizen aan onze weg. Er zijn raadsbesluiten bekend waarin de naam van de weg definitief wordt vastgesteld. In 1822 vinden we al de naam Groene Straat in de wat meer officiële stukken. Sinds de Franse bezetting was naamgeving verplicht (1797) en moesten de huizen een nummer hebben of een gedeponeerde naam dragen, zoals bv. het oudste café van Nijmegen “De Blaauwe Handt”. Later, in 1863, verplichtte een wet de invoering van straatnaam én huisnummer. Pas in 1904 is er een raadsbesluit voor de naam Groenewoudsche weg (nog met ‘sch’). In 1924 toen de eerste huizen al gebouwd waren, mocht per raadsbesluit de huidige spellingwijze worden gebruikt. Het gedeelte van de St. Annastraat tot aan de spoorkuil en de doorlopende weg ten zuiden ervan ging Verlengde Groenestraat heten. Met de aanleg van het huidige viaduct over de spoorkuil (1978) verloor dat stukje haar naam en werd Groenewoudseweg. De weg ten noordoosten van het spoor ging voortaan ‘Oude Groenewoudseweg ‘heten. Hoe oud is de Groenewoudseweg? Mijn conclusie is: het tracé is zeer oud, de naam is (betrekkelijk) jong.
Bronnen
www.nijmegen.nl/archief/beeldbank/kaarten
Billy Gunterman, Historische Atlas van Nijmegen, SUN Amsterdam 2003
