de visie dat alles wat gebeurt van tevoren reeds is vastgelegd, hetzij door Gods raadsbesluit (predestinatie) hetzij door causale noodzaak (astrologie). Hoewel de bijbel uitdrukkelijk stelt dat de mens de vrije keuze tussen goed en kwaad heeft (zie bijv.
Deut. 30), zijn er toch in het vroege jodendom bepaalde groepen geweest die een sterk deterministische levensvisie aanhingen. Bijv. de gemeente van Qumran (waarschijnlijk een tak van de beweging der Essenen) gaat ervan uit dat de tweedeling van de mensheid in kinderen van het licht en kinderen van de duisternis al tevoren bepaald is. Ook astrologische opvattingen uit de Hellenistische wereld vonden op grote schaal ingang in het jodendom, al waren sommige rabbijnen van mening dat alleen Israël van de deterministische invloed der sterren gevrijwaard bleef. Anderen waren van mening dat daden van naastenliefde (Gemiloet chesed) het lot konden doorbreken.
