(gewoonlijk Jan genoemd) (Kaapstad 6 Dec. 1823 - 14 Juli 1888), was een bekend Kaaps rechtsgeleerde en later president van de Oranje Vrijstaat. Hij ontving zijn opleiding in het Instituut van Changuion.
Toen ging hij naar Leiden, waar hij in 1845 in de rechten promoveerde. Na een driejarig verblijf in Engeland vestigde hij zich in 1848 als advocaat te Kaapstad. In 1858 werd hij professor in de rechtsgeleerdheid aan het Zuid-Afrikaanse College, terwijl hij sedert 1854 reeds lid van het Parlement was. Hij was een overtuigd voorstander van een bestuursscheiding van de oostelijke en westelijke Kaapprovincie. In 1863 vestigde de Oranje Vrijstaat, welke na de dood van president Pretorius* naar een bekwaam, met diplomatieke zaken vertrouwd man zocht, de aandacht op hem. Hij werd gekozen tot president en 2 Febr. 1864 te Bloemfontein „ingezworen”.Van den beginne aan heeft hij zijn volk voorgehouden, dat men in de politiek tevreden moet zijn met het werkelijk bereikbare. Zijn bekende levensspreuk was: „Wees niet onverstandig, haastig of voortvarend; alles sal regkom, as ons almal ons plig doen”. Onder zijn bewind kwam de Oranje Vrijstaat tot bloei. Hij bracht orde in het binnenlands bestuur, de rechtspraak, het onderwijs, het geldwezen enz., zodat, toen hij overleed, de Vrijstaat een model-republiek mocht worden genoemd.
Hij ging in alles zijn eigen Weg. Van de Afrikaander Bond* wilde hij niet Weten. Krüger*’s antiEngelse politiek steunde hij niet. Voor een Verenigd Zuid-Afrika liep hij niet warm. Hij zocht de vrede en de welvaart van zijn land, al kostte het hem offers. Bijv. tijdens de Basoeto-oorlog van 1865-1868, toen de Engelse regering in strijd met het rechtens vastgestelde de Basoeto’s als Britse onderdanen erkende.
Alleen door de sterke aandrang van zijn volk liet hij zich ten slotte in met de Transvaalse moeilijkheden van 1880. Hij gaf de Transvalers eerst alleen zijn morele steun. Zijn deelnemen aan de onderhandelingen na de overwinning van Majuba heeft er echter veel toe bijgedragen, dat de Engelsen vrede sloten.
PROF. DR M. BOKHORST
Lit.: J. F. van Oordt, De Levensgesch. van president J. H. Brand (Amsterdam-Kaapstad 1914).
