Kirgizen is de naam van een talrijk volk van Turksch-Tartaarschen oorsprong, hetwelk in zwervende horden de Kirgizensteppe bewoont, welke zich in het noorden van Toerkestan van den benedenloop der Wolga en van de Caspische Zee in het westen tot aan de Russisch-Chinésche grenzen ijg den Altai en Thiansjan in het oosten, en van het meer van Aral en van de Sir in het zuiden tot aan de Tobol en de Irtysj in het noorden uitstrekt. De Kirgizen zelven noemen zich Kasak of Kaisak, en slechts eene kleine afdeeling uit de gebergten rondom de Issykoel wordt door de overige stamgenooten met den naam van Kara-Kirgis (Zwarte Kirgisen) en door de Chinézen en Kalmoeken met dien van Boeroet bestempeld. Op het voetspoor der Russen noemt men thans alle afdeelingen der Kirgizen Kirgis-Kaisaken. De Kirgizen spreken een tongval der Turksche taal, behoren tot het Mongoolsche ras, en belijden voor het uitwendige de Mohammedaansche godsdienst, doch verwerpen de veelwijverij en zijn nog altijd zeer gehecht aan hunne Heidensche bijgeloovigheden.
In het algemeen bevinden zij zich op een zeer lagen trap van ontwikkeling. Zij zijn middelmatig van lengte, sterk en vaardig, maar tevens lui, ligtzinnig, nieuwsgierig, hebzuchtig en roofziek. Hunne wapens zijn lans, sabel, pijl en boog, lontgeweren en eene handbijl (tsjakan). Zij wonen in ruime tenten van vilt, joerten of kibitken genoemd, waar de huishouding met groote levendigheid door de vrouwen wordt bestuurd. De Kirgizen houden zich hoofdzakelijk bezig met de veefokkerij: zij hebben groote kudden schapen, die eene grove wol dragen, en zeer sterke en snelloopende paarden en kameelen, benevens eenige runderen en geiten. Landbouw wordt er weinig gedreven; toch vindt men dien aan de oevers van meren en rivieren, waar vooral tarwe, rogge en gerst en inzonderheid gierst worden verbouwd. De jagt levert er rijken buit, doch de nijverheid is er van weinig belang; zij bepaalt zich tot de vervaardiging van vilt, tapijten, wollen stoffen, zilveren en koperen sieraden voor paardentuigen en gordels, messen, sabels en metalen huisraad. Ook is er geen andere handel bekend dan ruilhandel.
De Kirgisen zijn verdeeld in adel en volk. De eerste bestaat uit de afstammelingen der oude Khans, die den titel van sultan dragen, en uit alle erfelijke waardigheidsbekleeders. Een aanzienlijk deel zwerft rond op het grondgebied van China, — de overigen op dat van het Russische rijk. Men rekent, dat in Europeesch Rusland — in het gouvernement Astrakan — op bijna 1082½ □ geogr. mpl ongeveer 82000 Kirgizen gevonden worden. De Aziatische Kirgizen vormen 4 afdeelingen, nameliijk: de Kleine Horde of de Orenburgsche Kirgizen, tusschen de rivier de Oeral, het meer van Aral en de Sir, ongeveer 650000 zielen tellende, — de Middenste Horde of de Siberische Kirgizen op het stroomgebied van de Isjim en in de meer zuidelijke gewesten met 369000 zielen, — De Groote Horde van het Balkasj-meer en de Ili tot aan de grenzen van China met 100000 zielen, — en de Boeroeten rondom de Issykoel met 50000 zielen. Later heeft de Russisché regèring de geheele Aziatische Kirgizensteppe gescheiden in die der Orenburgsche Kirgizen (800000 zielen op 172551/4 □ geogr. mijl) en die der Siberische Kirgizen (290000 zielen op 14544 □ geogr. mijl).
Men rekent alzoo, dat zich in Rusland 1286000 Kirgizen bevinden op eene uitgebreidheid van 40297 □ geogr. mijl. Voorts is nog in 1865 bij de organisatie der nieuwe Russische provincie Toerkestan een aanzienlijk Kirgizengebied aan Rusland toegevoegd. De Kleine Horde heeft zich reeds in 1730 aan de Russen onderworpen, maar ook later de gehoorzaamheid weder opgezegd. In 1805 verzocht een gedeelte van deze een toevlugtsoord van den Russischen Keizer, en deze veroorloofde hun zich nedertezetten ten oosten van den benedenloop der Wolga. De overige afdeelingen der Kirgizen kwamen in den loop dezer eeuw allengs onder de Russische heerschappij. Rusland heeft voorts door de geheele steppe vestingsliniën gebouwd en wegen aangelegd naar Toerkestan en Chineesch Tartarpe.
