Voorste deel van een gepaarde hersenkern gelegen tegen de middenwand van de hemisferen boven de hersenbalk, met een functie in sociale cognitie en emotie
De grote commissuur tussen de twee hersenhelften, de hersenbalk of corpus callosum, wordt aan de bovenkant omgord (cingulum = gordel) door een hersengedeelte dat verbonden is met zowel de prefrontale cortex als het limbisch systeem. Het voorste deel daarvan wordt de anterior cingulate cortex (ACC) genoemd. De ACC blijkt betrokken te zijn bij emotioneel geladen sociale interacties, met name bij zoogdieren.
Verschillende studies laten zien dat de ACC geactiveerd wordt bij pijn en gevaar en ook bij het zien van pijn bij soortgenoten. Ratten schieten in een verdedigingstand (“bevriezen”) als ze een soortgenoot waarnemen die in gevaar is. Men noemt dit emotionele besmetting. Omgekeerd is de respons op een zelf ervaren stressfactor minder heftig als er een soortgenoot in de buurt is die zich rustig gedraagt ("sociale buffering"). De activiteit van de ACC in dit soort reacties blijkt afhankelijk van de sociale context, d.w.z. de mate waarin de ratten bekend met elkaar zijn.
De ACC wordt bij mensen onderzocht door proefpersonen in een MRI-scanner beelden te laten zien die een altruïstische reactie oproepen. De anterior cingulate cortex blijkt te communiceren met twee andere kernen, de insula anterior en het ventraal striatum. De insula anterior staat in contact met de thalamus en de amygdala; het ventraal striatum (met name de nucleus accumbens) werkt als “pleziercentrum”. Via dit netwerk worden reacties op sociale situaties emotioneel geladen. Uit onderzoek met functionele MRI bleek dat de drie kernen op twee manieren met elkaar kunnen communiceren, afhankelijk van of de reactie gemotiveerd wordt door empathie (medelijden) of wederkerigheid (reciprociteit).
