Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 02-05-2020

Nucleus accumbens

betekenis & definitie

Structuur gelegen onder in de voorhersenen, deel van het ventraal striatum, betrokken bij beloningsreacties en onderdeel van het overlevingsnetwerk

Regulatiemechanismen die leiden tot het vermijden van risico’s en het nastreven van beloningen hebben een sterke overlevingswaarde. In de hersenen van zoogdieren worden deze reacties gecoördineerd door o.a. de anterior cingulate cortex, de nucleus accumbens en de amygdala, in samenwerking met sensorische systemen (olfactorisch, visueel) en de prefrontale cortex. Dit hersencircuit wordt ook wel samengevat in de term “overlevingsnetwerk”. Het is een evolutionair oud systeem, want alle dieren moeten beschikken over adequate reacties op omstandigheden die de fitness verhogen.

Cruciaal voor het functioneren van de nucleus accumbens is de dopaminerge signalering, d.w.z. het vrijkomen van het neurohormoon dopamine bij het uitvoeren van adequate reacties op natuurlijke stimuli (voedsel, een seksuele partner, nabijheid van jongen). Vanwege het beloningseffect zullen dieren de neiging hebben zulke gedragingen te versterken. Het beloningscircuit is ook onderdeel van het sociaal leren (leren van soortgenoten).

Bij zoogdieren wordt het beloningscircuit vooral gevoed door olfactorische informatie uit de neus en het vomeronasaal orgaan. Bij primaten is de sociale omgeving belangrijk, inclusief de verwachtingen van individuele leden van de groep. Bij mensen bestaat de drijvende factor uit interne representaties van de werkelijkheid en culturele verworvenheden.

Hetzelfde netwerk is ook betrokken bij hechting. Zelfs de gevoelens van verliefdheid die mensen ten opzichte van elkaar kunnen hebben worden in verband gebracht met het beloningsysteem in de hersenen. Verondersteld mag worden dat de sterke paarbinding die bij Homo sapiens in de loop van de evolutie nog is toegenomen, verband houdt met versterking van de verbindingen tussen het beloningscircuit van het limbisch systeem en de prefrontale cortex.