RHYNLAND, een puikgewest van het Zuidelijk gedeelte van de Provincie Holland, en daar van eene aanmerkelijke uitgebreidheid beslaande, ontleent zijnen naam van de Rivier de Rhijn, welke al van ouds daar midden doorstroomde, en, gelijk wij boven, op 't Art. DE RHIJN, aanmerkten, bij Katwijk in Zee liep.
Reeds aan ’t einde der Dertiende Eeuwe, was de Landstreek onder dien naam bekend. De grenzen van Rhijnland zijn, ten Noorden aan Kennemerland, ten Oosten aan Amstelland, de Provincie van Utrecht en het Waterschap van Woerden, ten Zuiden aan Delfland en Schieland, en ten Westen aan de Noordzee. In ’t Westlijke gedeelte is Rhijnland op zijn vrugtbaarts, als bevattende aldaar niet alleen uitmuntende Weilanden, maar ook zommige zeer goede Koornlanden. Hooger op in ’t Oosten ontmoet men zeer veel water, ’t welk men ginds en elders hebbende uitgemaalen, plaats heeft doen maaken voor drooggemaakte Polders. Veenerijen vindt men ’er ook in menigte, die zeer goeden Turf uitleveren. Het vermaarde Haarlemmer Meir legt op den bodem van Rhijnland. Men zie daar van een berigt op een afzonderlijk Artikel.De Regeering van Rhijnland kan men bekwaamelijk onderscheiden in het Hoogbaljuwschap en het Hoogheemraadschap. Het eerste mag geoordeeld worden zijn opzigt te hebben op het inwendig dagelijkse bestuur, de opgezeetenen betreffende; terwijl het ander meer bijzonder werkzaam is omtrent de beveiliging van het Land, door het opzigt op Dijken, Sluizen, Waterkeeringen en meer diergelijken. De Regeering van het Hoogbaljuwschap van Rhijnland, in onderscheiding van mindere Baljuwschappen, van welke onder bijzondere Artikelen wordt gesproken, bestaat uit Hoog-Baljuw en Welgeboorene Mannen; wordende het eerstgenoemde Ampt altijd door een aanzienlijk Lid van Regeeringe bekleed, en tot den post der anderen de meest gegoede Opgezeetenen genomen. De titel van Welgeboorene Mannen is van oude herkomste, te weeten, van de tijden, in welke de staat van Lijfeigendom, ook in deeze Gewesten, nog plaats vondt. Zij moesten Welgeboorene, dat is vrije lieden zijn, omdat hunne regtspraak zich tot beiderleien staat uitstrekte. Sints het Jaar 1564 vergadert deeze Regtbank in eene Kamer op ’t Stadshuis te Leiden, en heeft, zedert honderd jaaren laater, het Gevangenhuis dier Stad ten zijnen dienst: gelijk ook de misdaadigen, door dien Vierschaar veroordeeld, op de Geregtsplaats ven Leiden, hunnen straffe ontvangen. De post van Sekretaris bij deezen Vierschaar is vrij aanzienlijk.
Het Kollegie van het Hoogheemraadschap van Rhijnland bestaat uit Dijkgraaf en zeven Hoogheemraden. De Hoog-Baljuw, boven vermeld, is insgelijks Dijkgraaf. Tot Hoogheemraaden worden altoos de aanzienlijksten des Lands, en meestal, onder andere, ook eenigen uit de Ridderschap van Holland verkoozen. Zij hebben onder zich eenen Penningmeester, of Ontvanger, en eenen Sekretaris.
Daarenboven is ’er nog in Rhijnland een Kollegie van Hoofd-Ingelanden, bestaande uit de vermogendste Eigenërfden of Landeigenaars, en onder deeze altoos uit eenigen van ’s Lands voornaamste Edelen. Uit de onderscheidene benaamingen deezer Kollegien, kunnen derzelver voornaamste bezigheden en bedoelingen ligtelijk worden afgeleid. Onder Rhijnland behooren de volgende Dorpen en Heerlijkheden: Leiderdorp, Alfen en Rietveld, Oudshoorn en Gnephoek, Aarlanderveen en Pulmot, Rhijnsaterwoude, Leimuiden en Vriezekoop, Kalslagen, Kudelstaart, Zevenhoven en Noorden, Niewveen en Uiterbuurt, Zoeterwoude, Strompwijk met Wilsveen en Tedingerbroek, Zoetermeer en Zegwaart, Benthorn, Voorburg, Zuid- en Noord-Waddinxveen, Middelburg, Sluipwijk, Sassenheim, Nieuw-Teilingen, Vennip, Voorhout, Noordwijkerhout, Lisse, Hillegom, Voshol, Zwadenburgerdam, Langer en Korter-Aar, Reewijk, Koudekerk, Hazarswoude, Benthuizen, Hoogeveen, Boskoop, Zuidwijk, Schoot, Nieukoop met Noorden en Agttienhoven, de Vrije Hoef, Esselijkerwoude en Jakobswoude, Homade, Alkemade, Warmond, Oestgeest, Voorschoten, Veur, Wassenaar en Zuidwijk, Valkenburg, Katwijk-Binnen en Katwijk op Zee en ’t Zand, Rhijmburg, Noordwijk-Binnen en Noordwijk op Zee, Langeveld, Ofhem en de Lugt. Alle deeze Dorpen, Hooge, Vrije en Ambagtsheerlijkheden, nevens de meeste adelijke of andere aloude gestigten, onder dezelve gelegen of behoorende, kan de Leezer op derzelver onderscheidene Artikelen beschreeven vinden.
