Patroonschap

betekenis & definitie

Regt van PATROONSCHAP, bij de Regtsgeleerden Jus Patronatus genaamd, noemt men het regt en de magt der Heeren van zommige Ambagtsheerlijkheden in de Vereenigde Provincien, om aan de Gemeenten eenen Leeraar voor te stellen. Van minder uitgebreidheid ginds dan elders is dit regt, als bepaalende zich enkel tot de goed- of afkeuring van den Leeraar, naa dat door den Kerkeraad een beroep op hem is uitgebragt. Niet alleen van den Hervormden, maar ook, hier en daar, van den Roomschen Godsdienst vindt men Ambagtsheeren, welke 't een en ander Voorregt genieten. Meermaalen heeft men, op Sinodaale zamenkomsten, poogingen aangewend, om het Regt van Patroonschap te vernietigen, of te besnoeien, onder voorwendzel dat het regt der Kerke daar door benadeeld wierdt. Onder andere geschiedde zulks in het vermaarde Sinode van Dordrecht, en in een ander, gehouden te Hoorn, in den Jaare 1641; in welk laatste eene bepaaling wierdt gemaakt, dat geene Predikanten, tegen den wil eener Gemeente, zich dezelve zouden mogen laaten opdringen; als mede, dat de Proponenten dit Besluit zouden moeten ondertekenen, en zich ter naakoominge verbinden. Doch 's Lands Staaten hebben telkens ernstig zich daar tegen verzet, en soortgelijke raadpleegingen, als strijdig met het regt der Ambagtsheeren, verbooden. Nogthans hebben 's Lands Staaten zelve, omtrent het Regt van Patroonschap, nu en dan eenige schikkingen beraamd, met opzigt tot de uitoeffening daar van, door eigenaars van bijzondere Gezinten. Ter gelegenheid van het veilen van eenige Ambagtsheerlijkheden, die het Regt van Patroonschap hadden, in den Jaare 1722, wierdt bij de Staaten van Holland beslooten, aan de Koopers, zo dezelve geene Protestanten waren, alleenlijk de oeffening van het regt van Goed- of Afkeuringe te laaten behouden, terwijl het eigenlijk dus genaamde Regt van Patroonschap zou berusten in den boezem van Gekommitteerde Raaden van 't Gewest, onder hetwelk de Ambagtsheerlijkheid behoorde. Wijders leggen de Roomschgezinde Ambagtsheeren onder de verpligting, van rekenschap te moeten geeven, waarom zij deezen of geenen Predikant niet willen toelaaten. Wij merken hier nog aan, dat het aanstellen van Voorzanger en Koster mede onder het Regt van Patroonschap begreepen is.