Meer dan de helft van alle plantensoorten op aarde komt te voorschijn uit zaad. Sommige van die zaden zijn opvallend groot.
Denk maar eens aan de kokosnoot! Andere zaadsoorten zijn veel kleiner. Er zijn er zelfs, die met het blote oog bijna niet te zien zijn. Een goed voorbeeld daarvan is het mosterdzaadje, waarover in de Bijbel wordt gesproken.Behalve in grootte kunnen zaden ook nog verschillen in kleur en in vorm. Op drie punten echter komen alle zaadsoorten met elkaar overeen:
• alle bevatten ze de kiem voor een nieuwe plant;
• alle zijn ze voorzien van voedsel om de jonge plant in staat te stellen te ontkiemen;
• alle bezitten ze een taai zaadvlies, dat kiem en voedsel beschermt.
Hoewel alle zaden dus op drie punten met elkaar overeenkomen, zijn ze lang niet allemaal volgens hetzelfde plan gebouwd. Vergelijk op de grote tekening bij dit artikel maar eens het zaadje van de graanplant met dat van de boon. In het bonenzaad bevindt de kiem van de jonge plant zich tussen twee zg. zaadlobben, die beide gevuld zijn met voedsel.
In een graankorrel daarentegen bevindt zich slechts één zaadlob. Een gedeelte van het voedsel in de korrel is opgeslagen rondom deze zaadlob in plaats van erin.
Veel zaden worden verspreid door vogels en door andere dieren.
Als het zaad van een plant terecht zou komen in de buurt van de moederplant, zouden maar weinig zaadjes een kans krijgen tot volwassen planten uit te groeien. De meeste zaden zijn dan ook uitgerust met een of ander hulpmiddel om ver van de moederplant terecht te komen.
Veel zaden verplaatsen zich door de lucht en zijn uitgerust met parachutes van pluis. Andere hebben een soort vleugels, waarmee ze zich over grote afstanden kunnen verplaatsen.
Zaden, die over land worden verplaatst, zijn vaak onvervalste ‘lifters’. Met behulp van scherpe haakjes klemmen ze zich vast in de pels of het verenkleed van voorbijstrijkende dieren of nestelen ze zich in kluitjes modder, die aan de poten van deze dieren blijven hangen. Op deze wijze kunnen zaden zich verplaatsen over afstanden van vele honderden kilometers. Sommige zaden worden verspreid, omdat ze verborgen zitten in sappige vruchten, die door vogels of andere dieren worden gegeten.
Veel zaadsoorten hebben een plaatsje gekregen op ons menu. Voorbeelden daarvan zijn talrijke graansoorten, bonen, erwten en noten. Dat zaden zo voedzaam zijn, komt, omdat ze stuk voor stuk een voedselvoorraadje bevatten dat eigenlijk bestemd was om de jonge plant te helpen bij het ontkiemen.