De letters die geschreven worden door een schrijfmachine lijken veel op drukletters. Het werken met een schrijfmachine heeft wel wat weg van het bespelen van een piano.
Aan de voorzijde van een schrijfmachine bevinden zich een aantal toetsen, die één voor één ingedrukt moeten worden. Iemand die vaak van een schrijfmachine gebruik maakt, leert al spoedig de plaats kennen waar de toets van elke letter zich bevindt. Bekwame machineschrijvers behoeven dan ook niet meer naar hun toetsen te kijken.Elke toets brengt een arm in beweging die aan het uiteinde is uitgerust met een metalen letter. Die letter slaat tegen een inktlint en perst dat tegen het papier. Als de arm terugvalt, staat de afdruk van de letter op het papier.
De eerste praktische schrijfmachine werd in 1868 uitgevonden door de Amerikaan Christopher Sholes. In tegenstelling tot de moderne schrijfmachines was in die eerste machines het papier niet zichtbaar. Fouten konden dus pas gecorrigeerd worden nadat een brief of een artikel gereedgekomen was. Behalve schrijfmachines met ons alfabet zijn er ook schrijfmachines voor talen met een ander alfabet, zoals Russisch, Arabisch en Chinees. Er zijn zelfs schrijfmachines voor brailleschrift, die in plaats van letters brailletekens in het papier slaan zodat het geschrevene voor blinden leesbaar is.
Bepaalde moderne schrijfmachines worden aangedreven door elektriciteit. Gebruikers van zulke schrijfmachines kunnen volstaan met het aanraken van de toets. De elektrische energie doet dan de rest.
Goede machineschrijvers (of typisten) kunnen uiterst snel werken. Ze gebruiken tien vingers en zijn zelfs sneller dan stenografen. Het record op een niet-elektrische schrijfmachine ligt rond de 170 woorden per minuut.